-
1 Multum interest utrum pecāre aliquis nolit aut nesciat
Большая разница - не хотеть или не уметь согрешить.Пусть юноша хохочет, пусть шалит, пусть беспутствует... Я хотел бы, чтобы даже в разгуле он превосходил выносливостью и крепостью своих сотоварищей. И пусть он никому не причиняет вреда не по недостатку возможностей и умения, а лишь по недостатку злой воли. Multum interest utrum peccare aliquis nolit aut nesciat. (Мишель Монтень О воспитании детей.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Multum interest utrum pecāre aliquis nolit aut nesciat
-
2 interest
intĕrest, impers. voir intersum.* * *intĕrest, impers. voir intersum.* * *Interest, compositum ab in, re, est. Plin. Tantum interest, subeant radii, an superueniant. Il y a si grande difference.\Quid ergo interest, proferantur, necne? Cic. Qu'a on à faire si, etc. Dequoy sert il doncques de, etc.\Quid interfuit, vtrum hoc decerneres, an, etc. Cic. Quelle difference y avoit il? Qu'est ce qu'il y avoit à dire?\Nec interest hominum. Plin. Ce n'est point à faire aux hommes.\Interest eius, ipsius, istius. Cic. C'est à luy à faire, ou C'est son prouffit, Le cas luy touche.\Quid illius interest, quoniam in Senatum non venis? Cic. Qu'a il à faire si tu, etc.\Ostendam quantum salutis communis intersit, duos Consules, etc. Cic. Combien grand prouffit il revient à la republique, si, etc.\Nec interest discentium, quibus quidque nominibus appelletur. Quintil. Ceulx qui apprennent n'ont que faire de quels, etc.\Ablatiuis his etiam iungitur, Mea, tua, sua, nostra, vestra, cuia: siue sit personale, siue impersonale: vt Mea interest. quod etiam Mea refert dicitur. Cic. Vt vidit interesse tua. Voyant que c'estoit ton prouffit.\Quae interesse tua existimen. Cic. Que je pense estre à ton prouffit.\Interest, pro Vtile est, sine casu. Plin. Seri etiam radices illitas simo interest. C'est chose prouffitable.\Non interest quid faciat morbum, sed quid tollat. Celsus. Il n'y a point d'interest, Il n'est pas maintenant question dont vient la maladie, mais dequoy on la guarist.\Capturae interest. Plin. Cela faict à, etc.\Interest, his etiam genitiuis iungitur, Magni, parui, tanti, quanti. Et aduerbiis facile, multum, plus, plurimum, parum, paulum, paululum, pauxillum, nihil, nunquid, aliquid, magis, minus, maxime, minime. Cic. Neque illud vnquam aratoris interfuit, quanti decumae vaenirent. Cela ne touchoit en rien le laboureur, ou le prouffit du laboureur, Il n'en avoit nul interest, Il n'eust oncques que faire combien, etc.\Permagni interest quo tempore haec epistola tibi reddita sit. Cic. Cela porte, ou est de grande consequence.\Magni sua putabant interesse, publice potius, quanuis magno, emi, quam in aliquem istius emissarium incidere. Cic. Ils pensoyent estre grandement leur prouffit que, etc.\Nam magni interest cui debeas. Cic. Il y a bien grande difference.\Equidem ad nostram laudem non multum video interesse. Cic. Pour le regard de mon los il n'y a pas grandement à dire soit que l'un ou l'autre se face.\Certe ad rem nihil interest, vtrum hunc, etc. Cicero. C'est tout un pour l'affaire, ou quant à l'affaire.\Magni mea interesse putaui, res eas quas gessissem, tibi notas esse. Cic. J'ay estimé que cela me porteroit grand prouffit, si etc. ou Me seroit chose de grande importance, si, etc.\Interesse, Differre, et iungitur praepositioni inter. Cic. Inter hominem et belluam hoc maxime interest, quod, etc. La plus grande difference qui soit entre l'homme et la beste, c'est que, etc.\Sed hoc interest, quod voluptas, etc. Cic. Mais il y a ceste difference que, etc.\Hoc inter me et illos interest, quod, etc. Cic. Nous differons eulx et moy en cela, que, etc. Voila la difference d'entre eulx et moy, que, etc.\- stulto intelligens Quid interest! Terent. O qu'il y a grande difference entre un fol et un sage!\Hoc pater ac dominus interest. Terent. Voila la difference qu'il y a entre le pere et le maistre.\Multum apparatus interest apud inuitatum hospitem et oblatum. Plin. Est fort different.\Interest, aliquando componitur ab inter et est, et coniugatur, Intersum, interes, interest: et significat praesentem esse. Estre present.\Interesse, Estre au milieu et entredeux. Liu. Id morari victoriam rati, quod interesset amnis.\Triduum non interest aetatis, vter maior siet. Plaut. Il n'y a pas trois jours à dire, que nous soyons aussi vieulx l'un que l'autre.\Inter Lauinium et Albam longam coloniam deductan triginta ferme interfuere anni. Liu. Il y a eu presque trente ans entredeux. -
3 Большая разница - не хотеть или не уметь согрешить
Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Большая разница - не хотеть или не уметь согрешить
-
4 intersum
inter-sum, fuī, esse, I) pers.: A) dazwischensein, sich dazwischen befinden, dazwischenliegen, a) im Raume: Tiberis inter eos interesset, Cic.: via interest, Liv. – b) übtr., v. der Zeit, inter primum et sextum consulatum XLVI anni interfuerunt, Cic.: anni triginta interfuere, sind dazwischen verflossen, Liv. – B) entfernt sein, 1) eig.: clatros interesse oportet pede, Cato r. r. 4. – 2) übtr., verschieden sein, sich unterscheiden, hoc pater ac dominus interest, darin usw., Ter.: mit Genet., quoniam το νεμεσαν interest τοῦ φθονειν, zwischen Unwillen u. Schadenfreude ein Unteschied ist, Cic. – quod ab eo nihil intersit, Cic.: in his rebus nihil omnino interest, es ist gar kein Unterschied, Cic.: interest aliquid inter laborem et dolorem, es ist einiger Unterschied zwischen usw., Cic.: illud quoque multum interest in rudi terra an... an etc., Varro: tantum id interest, veneritne... an etc., Liv. – C) bei etw. od. jmd. gegenwärtig sein, einer Sache beiwohnen, an ihr Anteil nehmen, mit in u. Abl., in convivio, Cic.: omnibus in rebus, die Hand im Spiele haben, Cic.: m. Dat., negotiis, convivio, Cic.: apud alqm cenulae eius, Apul.: intererit Satyris paulum pudibunda protervis, die Tragödie (personif.) wird Teilnehmerin am Satyrspiel sein, Hor.: interfuit sacrificanti, war mit gegenwärtig bei dem Opfer, das er brachte, Suet. – absol., ac si ipse interfuerit, Cic.: u. übtr. v. Lebl., ratiocinatio dicitur interfuisse, Cic.
II) impers., interest = es ist ein Unterschied, es macht einen Unterschied, es ist von Wichtigkeit, es ist daran gelegen, es verschlägt, α) absol., oder mit Genet. der Person od. Sache, der an etwas gelegen ist, außer wenn die Person durch ein Pronom. pers. bezeichnet wird, wofür der Abl. fem. gen. meā, tuā, suā, nostrā, vestrā steht, zuw. auch cuiā ( statt cuius). – β) mit ad u. Akk. der Sache, hinsichtlich welcher? an etwas gelegen ist. – γ) mit Angabe des wieviel? einem daran gelegen ist, durch die Neutra multum, quantum, tantum, plus, plurimum, nihil etc.; od. durch Advv., wie maxime, vehementer, quanto opere (quantopere); od. durch Genet. des Wertes, wie magni (viel), permagni (sehr viel), parvi (wenig), minoris (weniger), pluris (mehr). – δ) mit Angabe der Sache, an der etwas gelegen ist, ausgedrückt durch das Neutrum eines Pronomens, od. durch einen Infin., od. Acc. u. Infin., od. durch einen Final- od. einen indirekten Fragesatz, der durch ut od. ne od. durch quod (weil, daß) od. durch ein Relativum od. durch ein Fragewort eingeführt ist. – Beispiele: quoniam ipsius interest, Ulp. dig.: quasi rei publicae maxime interesset, Suet.: nam eorum quoque vehementer interest, Cic.: vestrā hoc maxime interest, Cic.: et ideo licet interesse desiit, vel minoris vel pluris interesse coepit, und hat vielleicht das Interesse ganz aufgehört, oder hat es angefangen, geringer oder größer zu sein, Ulp. dig. 2, 13, 8. § 1: quod si laxius volent proferre diem, poterunt vel biduum vel triduum vel ut videbitur; nihil interest, Cic.: non multum interest, Scrib. Larg.: si nihil interest regis (wenn es dem K. nichts verschlägt), peto, ut, dum dico, vinculis liberer, Curt.: id, quod meā intelleges multum, tuā nullam in partem interesse, Cic.: ea caedes si potissimum crimini datur, detur ei cuiā interfuit, non ei, cuiā nihil interfuit, Cic. pro Var. fr. bei Prisc. 12, 29: equidem ad nostram laudem non multum video interesse, Cic.: quantum interesse vis ad rationem petendi? Cic. – interest omnium recte facere, Cic.: interest scire, quale senatus consultum fuerit vel qui dies urbis, cum est nuntiatus interemptus Maximinus, Capit.: quis est hodie, cuius intersit istam legem manere? Cic.: quod eos scire aut nostrā aut ipsorum interest, Cic.: suspicarer multum interesse rei familiaris tuae te quam primum venire, Cic.: semper ille quantum interesset P. Clodii se perire cogitabat, Cic.: sed Atheniensium quoque plus interfuit firma tecta in domiciliis habere, quam Minervae signum ex ebore pulcherrimum, Cic.: docet, quanto opere rei publicae communisque salutis intersit, manus hostium distineri, Caes.: magis nullius interest quam tuā, T. Otacili, non imponi cervicibus tuis onus, sub quo concĭdas, Liv.: magni interest meā unā (zusammen) nos esse, Cic.: magni est Ciceronis vel meā potius vel mehercule utriusque me intervenire discenti, Cic.: quamquam magni ad honorem nostrum interest, quam primum ad urbem me venire, Cic.: vehementer interfuit rei publicae nullam videri in eiusmodi causa dissensionem esse, Cic.: omnem potentiam ad unum conferri pacis interfuit, Tac.: vehementer intererat vestrā liberos vestros hic potissimum discere, Plin. ep.: permagni nostrā interest te, si comitiis non potueris, at declarato illo Romae esse, Cic. – interest, ut sciatur, quem ad modum Tacitus imperator sit creatus, Vopisc. Tac. 3, 1: illud magni meā interest, te ut videam, Cic.: utriusque nostrûm magni interest, ut te videam, ante quam decedas, Cic.: non tam suā quam rei publicae interesse, ut salvus esset, Caes. bei Suet.: verane haec affirmare non ausim; interest tamen exempli, ut vera videantur, Plin. ep.: vestrā interest, ne imperatorem pessimi faciant, Tac.: illius interesse, ne faciat moram, Phaedr. – neque multum interest, quod (daß) nondum per numeros distributi sunt, Plin. ep. 10, 30 (39), 2. – in maximis motibus mutationibusque caeli nihil interest, qui ventus, qui imber, quae tempestas ubique sit, Cic.: quoniam non tam interest, quo animo scribatur (liber), quam quo accipiatur, Cic.: si negaret quicquam interesse ad beate vivendum, quali uteretur victu, concederem, Cic.: sed plane plurimum interest, quantae qualesque inter eas remissiones sint, Cels.: numquam enim interest, uter sit eorum in pede extremo, Cic.: nihil interest, quo modo solvantur (nodi), Curt.: quod si in philosophia tantum interest, quem ad modum dicas, quid tandem etc., Cic.: quid autem illius interest, quoniam in senatum non venis, ubi sis? Cic. – nam ut nihil interest, utrum nemo valeat an nemo possit valere, sic non intellego, quid intersit, utrum nemo sit sapiens an nemo esse possit, Cic.: multum interest, utrum aliquis beneficium nobis det nostrā causā an et suā, Sen.: non multum interest, utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitiorum, Tac. dial.: ut sit voluptas in iis rebus, necne sit, ad id quod agimus nihil interest, Cic.: Theodori quidem nihil interest, humine an sublime putescat, Cic.: omnisne locus eiusmodi est, ut nihil intersit rei publicae, colonia deducatur in eum locum necne? Cic.: ea vos rata habeatis, necne, magis rei publicae interest quam meā, Liv.: nihil enim interest, dactylus sit extremus an creticus, Cic.: o te ineptum, si putas meā interesse, supra terram an infra putrescam, Sen. – longe interesse manifestum est, possideat quis quae profert an mutuetur, Tac. dial. 32 in. – Selten steht ein bestimmtes Subjekt zur Angabe dessen, woran gelegen ist, im Nominativ, wie: in Epirum ad te statui me conferre, non quo meā interesset loci natura, sed etc., Cic. ad Att. 3, 19, 1 (wo jedoch Wesenberg vor loci natura eine Lücke annimmt). – / arch. Konj. Präs. intersiet, Ter. eun. 685. Lucil. 338.
-
5 intersum
inter-sum, fuī, esse, I) pers.: A) dazwischensein, sich dazwischen befinden, dazwischenliegen, a) im Raume: Tiberis inter eos interesset, Cic.: via interest, Liv. – b) übtr., v. der Zeit, inter primum et sextum consulatum XLVI anni interfuerunt, Cic.: anni triginta interfuere, sind dazwischen verflossen, Liv. – B) entfernt sein, 1) eig.: clatros interesse oportet pede, Cato r. r. 4. – 2) übtr., verschieden sein, sich unterscheiden, hoc pater ac dominus interest, darin usw., Ter.: mit Genet., quoniam το νεμεσαν interest τοῦ φθονειν, zwischen Unwillen u. Schadenfreude ein Unteschied ist, Cic. – quod ab eo nihil intersit, Cic.: in his rebus nihil omnino interest, es ist gar kein Unterschied, Cic.: interest aliquid inter laborem et dolorem, es ist einiger Unterschied zwischen usw., Cic.: illud quoque multum interest in rudi terra an... an etc., Varro: tantum id interest, veneritne... an etc., Liv. – C) bei etw. od. jmd. gegenwärtig sein, einer Sache beiwohnen, an ihr Anteil nehmen, mit in u. Abl., in convivio, Cic.: omnibus in rebus, die Hand im Spiele haben, Cic.: m. Dat., negotiis, convivio, Cic.: apud alqm cenulae eius, Apul.: intererit Satyris paulum pudibunda protervis, die Tragödie (personif.) wird Teilnehmerin am Satyrspiel sein, Hor.: interfuit sacrificanti, war mit gegenwärtig bei dem Opfer, das er brachte, Suet. – absol., ac si ipse interfuerit, Cic.:————u. übtr. v. Lebl., ratiocinatio dicitur interfuisse, Cic.II) impers., interest = es ist ein Unterschied, es macht einen Unterschied, es ist von Wichtigkeit, es ist daran gelegen, es verschlägt, α) absol., oder mit Genet. der Person od. Sache, der an etwas gelegen ist, außer wenn die Person durch ein Pronom. pers. bezeichnet wird, wofür der Abl. fem. gen. meā, tuā, suā, nostrā, vestrā steht, zuw. auch cuiā ( statt cuius). – β) mit ad u. Akk. der Sache, hinsichtlich welcher? an etwas gelegen ist. – γ) mit Angabe des wieviel? einem daran gelegen ist, durch die Neutra multum, quantum, tantum, plus, plurimum, nihil etc.; od. durch Advv., wie maxime, vehementer, quanto opere (quantopere); od. durch Genet. des Wertes, wie magni (viel), permagni (sehr viel), parvi (wenig), minoris (weniger), pluris (mehr). – δ) mit Angabe der Sache, an der etwas gelegen ist, ausgedrückt durch das Neutrum eines Pronomens, od. durch einen Infin., od. Acc. u. Infin., od. durch einen Final- od. einen indirekten Fragesatz, der durch ut od. ne od. durch quod (weil, daß) od. durch ein Relativum od. durch ein Fragewort eingeführt ist. – Beispiele: quoniam ipsius interest, Ulp. dig.: quasi rei publicae maxime interesset, Suet.: nam eorum quoque vehementer interest, Cic.: vestrā hoc maxime interest, Cic.: et ideo licet interesse desiit, vel minoris vel pluris interesse coepit, und hat vielleicht das Interesse————ganz aufgehört, oder hat es angefangen, geringer oder größer zu sein, Ulp. dig. 2, 13, 8. § 1: quod si laxius volent proferre diem, poterunt vel biduum vel triduum vel ut videbitur; nihil interest, Cic.: non multum interest, Scrib. Larg.: si nihil interest regis (wenn es dem K. nichts verschlägt), peto, ut, dum dico, vinculis liberer, Curt.: id, quod meā intelleges multum, tuā nullam in partem interesse, Cic.: ea caedes si potissimum crimini datur, detur ei cuiā interfuit, non ei, cuiā nihil interfuit, Cic. pro Var. fr. bei Prisc. 12, 29: equidem ad nostram laudem non multum video interesse, Cic.: quantum interesse vis ad rationem petendi? Cic. – interest omnium recte facere, Cic.: interest scire, quale senatus consultum fuerit vel qui dies urbis, cum est nuntiatus interemptus Maximinus, Capit.: quis est hodie, cuius intersit istam legem manere? Cic.: quod eos scire aut nostrā aut ipsorum interest, Cic.: suspicarer multum interesse rei familiaris tuae te quam primum venire, Cic.: semper ille quantum interesset P. Clodii se perire cogitabat, Cic.: sed Atheniensium quoque plus interfuit firma tecta in domiciliis habere, quam Minervae signum ex ebore pulcherrimum, Cic.: docet, quanto opere rei publicae communisque salutis intersit, manus hostium distineri, Caes.: magis nullius interest quam tuā, T. Otacili, non imponi cervicibus tuis onus, sub quo concĭdas, Liv.: magni interest meā unā (zusammen) nos esse,————Cic.: magni est Ciceronis vel meā potius vel mehercule utriusque me intervenire discenti, Cic.: quamquam magni ad honorem nostrum interest, quam primum ad urbem me venire, Cic.: vehementer interfuit rei publicae nullam videri in eiusmodi causa dissensionem esse, Cic.: omnem potentiam ad unum conferri pacis interfuit, Tac.: vehementer intererat vestrā liberos vestros hic potissimum discere, Plin. ep.: permagni nostrā interest te, si comitiis non potueris, at declarato illo Romae esse, Cic. – interest, ut sciatur, quem ad modum Tacitus imperator sit creatus, Vopisc. Tac. 3, 1: illud magni meā interest, te ut videam, Cic.: utriusque nostrûm magni interest, ut te videam, ante quam decedas, Cic.: non tam suā quam rei publicae interesse, ut salvus esset, Caes. bei Suet.: verane haec affirmare non ausim; interest tamen exempli, ut vera videantur, Plin. ep.: vestrā interest, ne imperatorem pessimi faciant, Tac.: illius interesse, ne faciat moram, Phaedr. – neque multum interest, quod (daß) nondum per numeros distributi sunt, Plin. ep. 10, 30 (39), 2. – in maximis motibus mutationibusque caeli nihil interest, qui ventus, qui imber, quae tempestas ubique sit, Cic.: quoniam non tam interest, quo animo scribatur (liber), quam quo accipiatur, Cic.: si negaret quicquam interesse ad beate vivendum, quali uteretur victu, concederem, Cic.: sed plane plurimum interest, quantae qualesque inter eas remissiones sint, Cels.:————numquam enim interest, uter sit eorum in pede extremo, Cic.: nihil interest, quo modo solvantur (nodi), Curt.: quod si in philosophia tantum interest, quem ad modum dicas, quid tandem etc., Cic.: quid autem illius interest, quoniam in senatum non venis, ubi sis? Cic. – nam ut nihil interest, utrum nemo valeat an nemo possit valere, sic non intellego, quid intersit, utrum nemo sit sapiens an nemo esse possit, Cic.: multum interest, utrum aliquis beneficium nobis det nostrā causā an et suā, Sen.: non multum interest, utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitiorum, Tac. dial.: ut sit voluptas in iis rebus, necne sit, ad id quod agimus nihil interest, Cic.: Theodori quidem nihil interest, humine an sublime putescat, Cic.: omnisne locus eiusmodi est, ut nihil intersit rei publicae, colonia deducatur in eum locum necne? Cic.: ea vos rata habeatis, necne, magis rei publicae interest quam meā, Liv.: nihil enim interest, dactylus sit extremus an creticus, Cic.: o te ineptum, si putas meā interesse, supra terram an infra putrescam, Sen. – longe interesse manifestum est, possideat quis quae profert an mutuetur, Tac. dial. 32 in. – Selten steht ein bestimmtes Subjekt zur Angabe dessen, woran gelegen ist, im Nominativ, wie: in Epirum ad te statui me conferre, non quo meā interesset loci natura, sed etc., Cic. ad Att. 3, 19, 1 (wo jedoch Wesenberg vor loci natura eine Lücke an-————nimmt). – ⇒ arch. Konj. Präs. intersiet, Ter. eun. 685. Lucil. 338.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > intersum
-
6 intersum
inter-sum, fŭi, esse (interfŭtūrus, Cic. Div. in Caecil. 11, 35;I.in tmesi: interque esse desiderat pugnis,
Arn. 7, 255), v. n., to be between, lie between (class.; syn. interjaceo).In gen.A.Of space:B.quas (segetes) inter et castra unus omnino collis intererat,
Caes. B. G. 6, 35:ut Tiberis inter eos et pons interesset,
Cic. Cat. 3, 2:via interest perangusta,
Liv. 22, 4:morari victoriam rati, quod interesset amnis,
id. 21, 5:quod interest spatii,
Plin. 6, 9, 10, § 28.—Of time:II.cujus inter primum et sextum consulatum sex et quadraginta anni interfuerunt,
elapsed, Cic. de Sen. 17, 60:inter Laviniam et Albam Longam coloniam deductam triginta ferme interfuere anni,
Liv. 1, 3; Cic. Leg. 3, 3, 8.—Transf.A.To be apart; with abl. of distance (syn. disto):B.clathros interesse oportet pede,
Cato, R. R. 4.—To be different, to differ:C. (α).ut inter eos, ne minimum quidem intersit,
there is not the slightest difference, Cic. Ac. 2, 17, 52: inter hominem et beluam hoc maxime interest, quod, men differ chiefly from brutes in this, that, etc., id. Off. 1, 4, 11:vide, quantum interfuturum sit inter meam atque tuam accusationem,
how great a difference there will be, id. Div. in Caecil. 11, 35:in his rebus nihil omnino interest,
there is no difference whatever, id. Ac. 2; 15, 47:hoc pater ac dominus interest,
there is this difference, Ter. Ad. 1, 1, 51:tantum id interest, veneritne eo itinere ad urbem, an ab urbe in Campaniam redierit,
Liv. 26, 11.— With ab (like differo, rare):negant quidquam a falsis interesse,
Cic. Ac. 2, 9, 27; cf.:quod intersit aut differat, aliud ab alio,
id. Fin. 3, 7, 25:quod ab eo nihil intersit, etc.,
id. Ac. 2, 26, 83.—With dat.:ut matrona Intererit Satyris paulum pudibunda protervis,
Hor. A. P. 232:quid dimidium dimidiato intersit,
Gell. 3, 14, 4.—With gen. (in analogy with the Gr. diapherein tinos): quoniam to nemesan interest (= diapherei) tou phthonein, i. e. anger differs from envy, Cic. Att. 5, 19 fin. —Absol.:(β).ac si ipse interfuerit, ac praesens viderit,
Cic. Inv. 1, 54, 104:interfuisse me memini,
Suet. Dom. 12.—With dat. rei:(γ).consiliis,
Cic. Att. 14, 22, 2; 2, 23, 3:crudelitati,
id. ib. 9, 6, 7:negotiis,
id. Fam. 1, 6:lacrimis patris,
Verg. A. 11, 62:ludis,
Suet. Tib. 72:caedi,
id. Dom. 47:rebus gerendis,
Gell. 5, 18, 1:sermoni,
id. 11, 7, 1:senatui,
Cic. Dom. 11; Suet. Claud. 46:populo Quirini,
to be among, live with, Hor. C. 1, 2, 46:rebus divinis,
Caes. B. G. 6, 13, 4:proelio,
id. ib. 7, 87:bello,
Liv. 36, 4:spectaculo,
id. 2, 38.— Also, with dat. loci:curiae,
Suet. Aug. 38:contubernio patris,
Aur. Vict. Caes. 27, 1.—Also, with dat. pers.:sacrificanti interfuit,
attended him, Suet. Oth. 6.—With in and abl.:D.in convivio,
Cic. Rosc. Am. 14, 39:in testamento faciendo,
id. Clu. 59, 162:voluerunt eos in suis rebus ipsos interesse,
id. Verr. 2, 3, 6, § 14:quibus in rebus,
Auct. Her. 1, 9.— Also used of time, to live in:quisquis illis temporibus interfuit,
Vell. 2, 114, 2:cui tempori Saturninus interfuit,
Sulp. Sev. Dial. 3, 3; cf.:ea (ratiocinatio) dicitur interfuisse tum, cum aliquid vitasse aut secutus esse animus videbitur,
to have taken place, Cic. Inv. 2, 5, 18.—To interest, be of interest to one (very rare as pers. verb):III.non quo mea interesset natura loci,
Cic. Att. 3, 19, 1 (cf. interest, impers. infra). —Esp.: intĕrest, impers., it makes a difference, interests, concerns, imports; is of interest, importance; constr. with gen. pers. or meā, tuā, suā, and with a subj. or rel. clause, ut or ne, or with ad:ea vos rata habeatis, ne magis reipublicae interest, quam mea,
Liv. 26, 31, 10:quanto opere reipublicae communisque salutis intersit, manus hostium distineri,
Caes. B. G. 2, 5, 2:semper ille, quantum interesset P. Clodii, se perire, cogitabat,
Cic. Mil. 21, 56:quid illius interest, ubi sis?
id. Att. 10, 4, 10:quis enim est hodie, cujus intersit istam legem manere?
id. Phil. 1, 9:hoc vehementer interest rei publicae,
id. Q. Fr. 2, 4, 1:quod ego et mea et rei publicae interesse arbitror,
id. Fam. 2, 19 fin.:multum interest rei familiaris tuae, te quam primum venire,
id. Fam. 4, 10, 2:tuā et meā maxime interest, te valere,
id. ib. 16, 4:id ignorare eos velis, quorum intersit id scire,
id. Off. 3, 13, 57.— With ut or ne:illud meā magni interest, te ut videam,
Cic. Att. 11, 22, 2:quod ut facias tuā interesse arbitror,
id. Fam. 12, 18, 2:vestrā interest, ne imperatorem pessimi faciant,
Tac. H. 1, 30:non tam suā quam reipublicae interesse ut salvus esset,
Suet. Caes. 86; so,utriusque nostrum magni interest ut te videam,
Cic. Fam. 3, 5, 4 B. and K. (dub.).— With gen. pretii:quod meus familiaris tanti suā interesse arbitraretur,
Cic. Fam. 13, 10.—With rel. or interrog.-clause:in omnibus novis conjunctionibus interest, qualis primus aditus sit,
Cic. Fam. 13, 10, 4: non tam interest, quo animo scribatur, quam quo accipiatur, Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 1:neque multum interest, quod nondum per numeros distributi sunt,
Plin. Ep. 10, 30, 2; cf. with utrum... an: quid interfuit, homo audacissime, utrum hoc decerneres, an, etc., what mattered it? Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:nihil interest nunc, an violaverim, etc.,
Liv. 26, 31.— With ad:ad honorem interesse,
Cic. Fam. 16, 1, 1:ad decus et ad laudem civitatis,
id. N. D. 1, 4, 7:ad laudem nostram,
id. ib. 5, 12, 2:ad beate vivendum,
id. Fin. 2, 28, 90. -
7 intersum
inter-sum, fuī, esse1) быть (посреди), находиться (между), проходить, пролегать (pons interest inter eos C)i. pede Cato — отстоять друг от друга на один футinter primum et sextum consulatum sex et quadraginta anni interfuerunt C — между первым и шестым консульствами прошло 46 лет2) быть, находиться, присутствовать, участвовать (i. omnibus negotiis PM; pugnae Nep; i. proelio Cs; convivio и in convivio C)i. populo Quirini H — жить среди римского народа3) разниться, различаться, отличаться (vera intersunt a falsis C; stulto — dat.— intellĕgens quid interest? Ter)impers. interĕst — есть разницаinterest inter «carere» et «egēre» Sen — есть разница между (понятиями) «не иметь» и «нуждаться»multum interest Sen etc. — есть большая разницаnihil interest C etc. — нет никакой разницыnulla res interest, nisi tempus Nep — вся разница лишь во времени4) impers. interest имеет значение, важно (alicujus или alicujus rei, aliquā или ad aliquid)plurimum interest ad disciplinam militiae L — в высшей степени важно с точки зрения воинской дисциплиныi. meā (tuā, suā) C etc. — важно для меня (для тебя, для него)interest omnium recte facere C — все заинтересованы в том, чтобы поступать честноmultum (magni) interest C etc. — весьма важноinterest ut (ne) illud fiat C, Cs etc. — важно, чтобы это (не) произошлоnon sentientis nihil est ullam in partem quod intersit C — кто ничего (уже) не чувствует, того ничто уже не интересует -
8 interesse
1) находиться причем, присутствовать, interesse conciliis (1. 1 § 5 D. 3, 1): frumentationibus (1. 12 § 2 D. 49, 16). 2) вмешиваться (1. 9 § 8 D. 48, 19). 3) быть, иметь место, si honesta causa interest (1. 11 D. 47, 2). 4) interest, eсть разница, multum interest inter genus et speciem (1. 10 pr. D. 40, 4. cf. 1. 194 D. 50, 16. 1. 101 pr. eod.);5) interest alicuius, а) важно б) для государства, rei publicae, publ. salutis et securitatis, s. publiсе interest (1. 2. D. 23, 3. 1. 1 D. 24, 3. 1. 1 § 13 D. 25, 4. 1. 65 § 2 D. 36, 1. 1. 4. 5 § 11 D. 39, 1. 1. 44 pr. D. 41, 3. 1. 18 D. 42, 5. 1. 1 § 1 D. 47, 9. 1. 16 D, 49, 1. 1. 13 § 1 D. 50, 12. 1. 14 C. 9, 47);interest, utrum - an (1. 4 § 5 D. 2, 11).
religionis interest (1. 1 § 6 D. 11, 8); в) для частных лиц по отпошению к имущественным выгодам (1. 65 § 5 D. 17, 2. 1. 2 § 3 D. 49, 4. 1. 3 D. 16, 2. cf. 1. 15 pr. D. 46, 1);
interest debitoris, liberari (1. 49 § 6 D. 30. 1. 3 § 5 D. 34, 3. 1. 3 pr. D. 21, 3. 1. 9 § 1 D. 11, 3. 1. 71 D. 21, 2. 1. 3 § 1 D. 47, 13. 1. 19. cf. 1. 3 § 9. 1. 13 D. 10, 4. 1. 8 § 6 D. 17, 1); г) особ. quod s. quantum s. quanti inlerest (alicuius) в учении о вознаграждении за вред и убытки обознач. - положительный вред и потерянную, невырученную прибыль (1. 33 D. 19, 2. 1. 1 § 41 D. 43, 16. 1. 13 pr. D. 46, 8. 1. un. C. 9, 47. cf. 1. 3 pr. D. 2, 10. 1. 4 § 1 D. 10, 1. 1. 3 D. 13, 1. 1. 8 D. 21, 2); также = utilitas (1. 14 D. 2, 11. 1. 1 § 5 D. 43, 4); и в противоположность истинной цене поврежденного предмета, rei aestimatio (certa), pretium (verum), pretii quantitas (1. 3 D. 12, 3. 1. 1 § 20 D. 27, 3. 1. 51 pr. D. 47, 2. 1. 193 D. 50, 16. 1. 12 C. 4, 49. cf. 1. 1 pr. D. 19, 1);
teneri, quod emtoris interest, прот. ut pretium reddat, teneri, praestare, si quid pluris mea intersit, прот. pretium reddere (1. 11 § 18 eod. 1. 33 D. 19, 2); тк. против. quanti ea res est, quantitas (1. un. § 4 D. 2, 3. 1. 21 § 2. 1. 55 D. 9, 2. 1. 4 § 7 D. 39, 2. 1. 38 § 17 D. 45, 1. 1. 179. 193 D. 50, 16); иногда quanti ea res est = id quod. interest (1. 4 § 7 D. 39, 2. 1. 1 § 5 D. 43, 4. 1. 3 § 11 D. 43, 17. 1. 8 § 2 D. 46, 8); также quod interest прот. обязанности платить денежный штраф в случае неисполнения известного обязательства (§ 7 J. 3, 15. 1. 3 D. 2, 5. 1. 41 D. 17, 2. 1. 28 D. 19, 1. 1. 65 D. 45, 1);
quod interest (agentis) прот. quod in litem inratur, quanti in litem iuraverit (1. 64 pr. D. 5, 1. 1. 2 § 1 D. 12, 3. 1. 10 eod. cf. 1. 28 § 1 D. 49, 1. 1. 8 § 1 D. 2, 13. 1. 15 D. 16, 2. 1. 114 D. 45, 1. cf. 1. 60 pr. D. 17, 2. 1. 54 D. 46, 1. 1. 3 § 8. 9 D. 47, 12. 1. 24 D. 50, 17); иногда обозначает interest alicuius только положительный, имущественный ущерб (1. 73 § 1 D. 47, 2. cf. 1. 10. 11. 12. § 1. 1. 14 § 6. 10. 1. 82 § 1 eod.); - b) относиться, касаться, tutores ab eo, cuius interest (= a competente iudice) dati (1. 3 C. 5, 29. 1. 3 C. 3, 2. cf. 1. 11 C. 11, 42);
ad scrinia, quorum interest, transmittere (1. 6 § 23 C. 7, 62).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > interesse
-
9 utrum
utrum, Adv. (uter), auch verstärkt durch ne u. nam in utrumne, utrumnam, leitet das erste Glied eines disjunktiven Frage- od. Zweifelsatzes ein, mit korresp. an, annon u.a.u. ohne Schlußsatz, deutsch ob, wohl, od. durch den bloßen Frageton ausgedrückt, I) in direkter Frage: a) m. korresp. Schlußsatz: α) m. an: utrum ea vestra an nostra culpa est? Cic.: utrum enim defenditis an impugnatis plebem? Liv. – mit mehr als einem Schlußsatz, utrum... abstulit? an... dedit? an ademit? an... commutavit? Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (s. Brix Plaut. capt. 265. Spengel Ter. adelph. 382), utrum ego istuc iocon(e) assimulem an serio? Plaut.: utrum praedicemne an taceam? Ter. (vgl. no. II, a, α). – od. mit utrum in utrumne verb., utrumne os an culum olfacerem Aemilio, Catull.: de Oceano dubitant, utrumne terras velut vinculum circumfluat an in suum colligatur orbem, Sen. rhet.: utrumne ego igitur sum Domitii exemplo gravis, an ut etc.? Plin.: utrumne salvum eum nolet orator, an etc.? Quint. – β) m. annon: utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes, annon? Cic. – γ) m. necne: curiosissime attenti, utrum necne philosophus morte turbaretur, Augustin. de civ. dei 9, 4, 2. p. 372, 16 D.2: de ipsius boni veritate, quod sectandum videtur, utrum sit necne dubitandum, ibid. 19, 1, 3. p. 350, 14 D.2: vellem tamen sciscitari utrum necne cum corporibus resurgatur, Min. Fel. 11, 7 (nach Dombarts Verbesserung). – b) in einfacher Frage ohne den Schlußsatz mit an (s. Nipperd. Nep. Eum. 6, 1): utrum hoc bellum non est? Cic.: utrum enim est in clarissimis civibus is, quem iudicatum hic duxit Hermippus? Cic.: utrum maiores vestri... exorti ab diis sunt et finem eum statuerunt? Liv. – II) in indirekter Frage: a) mit korresp. an, anne, annon, necne: α) mit an: multum interest, utrum laus imminuatur an salus deseratur, Cic.: utrum rati an piscatorio navigio (transierit), nemo sciebat, Cael. b. Quint.: desinite dubitare, utrum sit utilius propter multos improbos uni parcere, an etc., Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (vgl. oben no. I, a, α), zB. ea res nunc in discrimine versatur, utrum possitne se defendere, an etc., Cic.: quaesiturum ab eo simul, utrum iisne urbibus decedere se aequum censeat, quas ab se ipso captas iure belli habeat, an iis etiam, quas a maioribus suis accepisset, Liv. – od. m. utrum in utrumne verb., non multum interest, utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitiorum, Tac. dial.: in eo plures dissenserunt, utrumne hae partes essent rhetorices, an etc., Quint. – β) m. anne: utrum illi sentiant, anne simulent, tu intelleges, Cic.: quaerendum utrum una... anne plures, Cic.: percunctarier, utrum aurum reddat, anne eat secum simul, Plaut. – γ) m. annon: utrum sit annon voltis, Plaut.: spectasse, utrum saluber locus esset annon? Varro. – δ) m. necne: iam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne, Cic.: utrum proelium committi ex usu esset necne, Caes. – b) ohne den Schlußsatz mit an: an hoc dicere audebis, utrum de te aratores, utrum denique Siculi universi bene existiment, ad rem id non pertinere? Cic. – utrum verstärkt durch nam, zB. cum percontatus esset, utrumnam Pataris universa classis in portu stare posset, Liv. 37, 17, 10 (Hertz possetne Patris): quaerentes, utrumnam stellas animantes an inanimantes esse dicamus, Firm. math. 1, 2, 12: et consuluerunt posthaec dominum, utrumnam venturus esset illuc, Vulg. 1. regg. 10, 22: recenseat in bibliotheca regis, utrumnam a Cyro rege iussum fuerit, ut aedificaretur domus dei in Ierusalem? Vulg. 1. Esdr. 5, 17.
-
10 utrum
utrum, Adv. (uter), auch verstärkt durch ne u. nam in utrumne, utrumnam, leitet das erste Glied eines disjunktiven Frage- od. Zweifelsatzes ein, mit korresp. an, annon u.a.u. ohne Schlußsatz, deutsch ob, wohl, od. durch den bloßen Frageton ausgedrückt, I) in direkter Frage: a) m. korresp. Schlußsatz: α) m. an: utrum ea vestra an nostra culpa est? Cic.: utrum enim defenditis an impugnatis plebem? Liv. – mit mehr als einem Schlußsatz, utrum... abstulit? an... dedit? an ademit? an... commutavit? Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (s. Brix Plaut. capt. 265. Spengel Ter. adelph. 382), utrum ego istuc iocon(e) assimulem an serio? Plaut.: utrum praedicemne an taceam? Ter. (vgl. no. II, a, α). – od. mit utrum in utrumne verb., utrumne os an culum olfacerem Aemilio, Catull.: de Oceano dubitant, utrumne terras velut vinculum circumfluat an in suum colligatur orbem, Sen. rhet.: utrumne ego igitur sum Domitii exemplo gravis, an ut etc.? Plin.: utrumne salvum eum nolet orator, an etc.? Quint. – β) m. annon: utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes, annon? Cic. – γ) m. necne: curiosissime attenti, utrum necne philosophus morte turbaretur, Augustin. de civ. dei 9, 4, 2. p. 372, 16 D.2: de ipsius boni veritate, quod sectandum videtur, utrum sit necne du-————bitandum, ibid. 19, 1, 3. p. 350, 14 D.2: vellem tamen sciscitari utrum necne cum corporibus resurgatur, Min. Fel. 11, 7 (nach Dombarts Verbesserung). – b) in einfacher Frage ohne den Schlußsatz mit an (s. Nipperd. Nep. Eum. 6, 1): utrum hoc bellum non est? Cic.: utrum enim est in clarissimis civibus is, quem iudicatum hic duxit Hermippus? Cic.: utrum maiores vestri... exorti ab diis sunt et finem eum statuerunt? Liv. – II) in indirekter Frage: a) mit korresp. an, anne, annon, necne: α) mit an: multum interest, utrum laus imminuatur an salus deseratur, Cic.: utrum rati an piscatorio navigio (transierit), nemo sciebat, Cael. b. Quint.: desinite dubitare, utrum sit utilius propter multos improbos uni parcere, an etc., Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (vgl. oben no. I, a, α), zB. ea res nunc in discrimine versatur, utrum possitne se defendere, an etc., Cic.: quaesiturum ab eo simul, utrum iisne urbibus decedere se aequum censeat, quas ab se ipso captas iure belli habeat, an iis etiam, quas a maioribus suis accepisset, Liv. – od. m. utrum in utrumne verb., non multum interest, utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitiorum, Tac. dial.: in eo plures dissenserunt, utrumne hae partes essent rhetorices, an etc., Quint. – β) m. anne: utrum illi sentiant, anne simulent, tu intelleges, Cic.:————quaerendum utrum una... anne plures, Cic.: percunctarier, utrum aurum reddat, anne eat secum simul, Plaut. – γ) m. annon: utrum sit annon voltis, Plaut.: spectasse, utrum saluber locus esset annon? Varro. – δ) m. necne: iam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne, Cic.: utrum proelium committi ex usu esset necne, Caes. – b) ohne den Schlußsatz mit an: an hoc dicere audebis, utrum de te aratores, utrum denique Siculi universi bene existiment, ad rem id non pertinere? Cic. – utrum verstärkt durch nam, zB. cum percontatus esset, utrumnam Pataris universa classis in portu stare posset, Liv. 37, 17, 10 (Hertz possetne Patris): quaerentes, utrumnam stellas animantes an inanimantes esse dicamus, Firm. math. 1, 2, 12: et consuluerunt posthaec dominum, utrumnam venturus esset illuc, Vulg. 1. regg. 10, 22: recenseat in bibliotheca regis, utrumnam a Cyro rege iussum fuerit, ut aedificaretur domus dei in Ierusalem? Vulg. 1. Esdr. 5, 17. -
11 utrum
ū̆trum, adv. [uter].I.Introducing an alternative question (direct or indirect), with an beginning the second clause (v. an); in Engl. represented in direct questions simply by the tone of voice, and in indirect questions by whether.A.In a direct interrogation.1.With ne,(α).Attached to the emphatic word of the first clause:(β).utrum tu masne an femina es?
Plaut. Rud. 1, 2, 16: Ba. Simulato me amare. Pi. Utrum ego istoc jocon' assimulem, an serio, id. Bacch. 1, 1, 42:utrum studione id sibi habet an laudi putat Fore?
Ter. Ad. 3, 3, 28:utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?
Cic. Fin. 4, 24, 67:utrum censes illum tuamne de se orationem libentius auditurum fuisse an meam?
id. ib. 2, 19, 60.—With ne attached to utrum, utrumne... an ( poet. and post-Aug.): utrumne jussi persequemur otium... An hunc laborem, etc. Hor. Epod. 1, 7:(γ).utrumne salvum eum nolet orator, an? etc.,
Quint. 12, 1, 40:utrumne igitur ego sum, Domiti, exemplo gravis an tu, qui, etc.,
Plin. 17, 1, 1, § 4.—With ne repeated in place of an (very rare): sed utrum terraene motus, sonitusne inferum Pervasit auris? Att. ap. Prisc. 6, p. 680 P. (Trag. Rel. v. 479 Rib.).—2.Without ne, utrum... an (class.):B.utrum pro ancillā me habes, an pro filiā?
Plaut. Pers. 3, 1, 13:utrum hac me feriam, an ab laevā, latus?
id. Cist. 3, 13:sed utrum nunc tu coelibem ted esse mavis liberum, an maritum servom, etc.,
id. Cas. 2, 4, 11:utrum pro dimidiā parte, an pro totā societate? Utrum pro me an pro me et pro te?
Cic. Rosc. Com. 11, 32:utrum ea vestra an nostra culpa est?
id. Ac. 2, 29, 95; id. Tusc. 1, 25, 61.—In an indirect interrogation.1.With ne attached,(α).To the emphatic word of the first clause: sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem Nescio, Plaut. Capt. 2, 1, 18:(β).videndum'st primum utrum eae velintne an non velint,
id. Most. 3, 1, 151:cum animo depugnat suo, Utrum itane esse ma. velit... an ita potius,
id. Trin. 2, 2, 26; id. Ps. 2, 4, 19; id. Bacch. 3, 4, 1: de istac rogas Virgine? Py. Ita, utrum praedicemne an taceam? Ter. Eun. 4, 4, 53:ea res nunc in discrimine versatur, utrum possitne se parsimonia defendere, an, etc.,
Cic. Quint. 30, 92:videamus, utrum ea fortuitane sint an eo statu, quo, etc.,
id. N. D. 2, 34, 87; id. Phil. 2, 12, 30; cf.:est... illa distinctio, utrum... an... et utrum illudne... an, etc.,
id. Tusc. 4, 27, 59.—With ne attached to utrum; utrumne... an ( poet. and post-Aug.):(γ).nec quidquam differre utrumne in pulvere... ludas opus, an meretricis amore Sollicitus plores,
Hor. S. 2, 3, 251:utrumne Divitiis homines an sint virtute beati,
id. ib. 2, 6, 73:in eo plures dissenserunt, utrumne hae partes essent rhetorices, an ejusdem opera, an elementa,
Quint. 3, 3, 13:Dareus dubitaverat utrumne circa Mesopotamiam subsisteret, an interiora regna sui peteret,
Curt. 4, 9, 1; Col. 11, 1, 50; Suet. Caes. 80; Tac. Or. 37.—With ne attached to an; utrum... anne:2.me jussit percontarier utrum aurum reddat anne eat secum simul,
Plaut. Bacch. 4, 1, 4:est quaerendumque utrum una species sit earum anne plures,
Cic. Or. 61, 206:id autem utrum illi sentiant anne simulent, tu intelleges,
id. Att. 12, 51, 2; cf. uter, I. B. 4, fin. —Without ne:3.quid tu, malum, curas, Utrum crudum an coctum edim,
Plaut. Aul. 3, 2, 16:facite indicium, utrum hac an illac iter institerit,
id. Cist. 4, 2, 11:utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, incertus sum,
Ter. Phorm. 4, 3, 54:id utrum Romano more locutus sit, an, quomodo Stoici dicunt, postea videro,
Cic. Fam. 7, 16, 3:permultum interest, utrum perturbatione aliquā animi, an consulto fiat injuria,
id. Off. 1, 8, 27:quid interest utrum hoc feceris, an, etc.,
id. Verr. 2, 3, 75, § 174; id. Rosc. Com. 3, 9:multum interest, utrum laus imminuatur, an salus deseratur,
id. Fam. 1, 7, 8: quomodo transierit, utrum rate an piscatorio navigio, nemo sciebat, Cael. ap. Quint. 6, 3, 41; Varr. R. R. 1, 2, 8; Cat. 17, 21.—With necne (rarely ne) in place of the second clause with an; utrum... necne, whether... or not:II.jam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 35:di utrum sint necne sint quaeritur,
id. N. D. 3, 7, 17:utrum proelium committi ex usu esset necne,
Caes. B. G. 1, 50: deliberent, utrum traiciant legiones necne... et Brutum arcessant necne, et mihi stipendium dent an decernant, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 26; Liv. 39, 48, 2.—So, utrum... ne:cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret? matrem inquit,
Nep. Iphic. 3, 4.—Introducing a disjunctive question with more than two members, with an beginning each clause after the first.A.A direct question:B.utrum hoc tu parum commeministi, an ego non satis intellexi, an mutasti sententiam?
Cic. Att. 9, 2:utrum hoc signum cupiditatis tuae an tropaeum necessitudinis an amoris indicium esse voluisti?
id. Verr. 2, 2, 47, § 115; 2, 3, 36, § 83:utrum hostem an vos an fortunam utriusque populi ignoratis?
Liv. 21, 10, 6; 6, 7, 3:utrum major... an majores... an aetas... an cum Karthaginiensi, etc.,
id. 28, 43, 12.—An indirect question:III.in quo (convivio) nemo potest dicere utrum ille plus biberit an vomuerit an effuderit,
Cic. Pis. 10, 22:utrum admonitus an temptatus an sine duce ullo... nescio,
id. Verr. 2, 1, 41, § 105.—Introducing a single question without an expressed alternative (cf. the similar use of an).a.In a direct interrogation:b.utrum enim in clarissimis est civibus is, quem judicatum hic duxit Hermippus?
Cic. Fl. 19, 45:utrum igitur hactenus satis est?
id. Top. 4, 25:utrum majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorti ab diis sunt et finem eum statuerunt?
Liv. 45, 39, 10.—In an indirect interrogation:neque utrum ex hoc saltu damni salvum scio eliciam foras,
Plaut. Men. 5, 6, 30:an hoc dicere audebis, utrum de te aratores, utrum denique Siculi universi bene existiment, ad rem id non pertinere?
Cic. Verr. 2, 2, 69, § 167: [p. 1949] Nep. Eum. 6, 1.—With the interrog. particle nam:cum percontatus esset, utrumnam Patris universa classis in portu stare posset,
Liv. 37, 17, 10 dub. Weissenb. ad loc. (Hertz and Madv. possetne). -
12 utrum
(усил. utrumne и utrumnam) adv. [ uter ]лиu... an — (ли)... или (u. ea vestra an nostra culpa est? C) -
13 an
ăn, adv. et conj. ou, ou bien? (interrogation double); est-ce que par hasard? est-il possible que?(en tête d'une interrogation simple); n'est-ce pas? (après une première interrogation); ou si (interrogation indirecte dans une subordonnée); eh quoi! (parataxe); ou bien (équivalent de sive). [st1]1 [-] Dans une interrogation double: Interrogation directe: ou, ou bien. - utrum vigilas an dormis? = es-tu éveillé ou dors-tu? - utrum defenditis an impugnatis plebem? Liv. 5: défendez-vous la plèbe ou la combattez-vous? - vigilasne an dormis? = es-tu éveillé ou dors-tu? - servosne ( =servusne) es an liber? Plaut. Am.: es-tu esclave ou libre? - vigilasne an non (annon)? = es-tu éveillé ou non? - album an atrum potas? bois-tu du blanc ou du rouge? Interrogation indirecte: ou si, ou. - rogavit utrum bellum an pacem eligerent.
- → il leur demanda s'ils choisissaient la guerre ou la paix. [st1]2 [-] Dans une interrogation simple: Interrogation directe: a - est-ce que par hasard? est-ce que vraiment? est-il possible que? (pour marquer un doute) - an de eorum fide dubitatis? → est-il possible que vous doutiez de leur parole? - an me taciturum tantis de rebus existimavistis? → est-il possible que vous ayez pensé que je garderais le silence sur des actions aussi graves? - an in Hispania res gestas Caesaris non audistis? → est-il possible que vous n'ayez pas entendu parler des exploits de César en Espagne? - an me falsum credis? → est-ce que par hasard tu me crois menteur? b - est-ce que... ne... pas...? n'est-ce pas...? (après une première interrogation). - quid huc venistis? an speculandi causa? → pourquoi êtes-vous venus ici? n'est-ce pas pour espionner? - cujum pecus? an Meliboei? → à qui est le troupeau? n'est-ce pas celui de Mélibée? Interrogation indirecte: a - Chez les classiques, les tournures dubito an, incertum est an, nescio an, haud scio an laissent entendre une réponse affirmative et correspondent à peut-être, peut-être bien que, je crois bien que... - haud scio (dubito) an venerit. → je ne sais pas s'il n'est pas venu, peut-être bien qu'il est venu. - haud scio an melius Ennius: " Nemo me lacrumis decoret", Cic. Sen. 73. → peut-être Ennius a-t-il dit mieux: "Que personne ne m'honnore de ses larmes!" - haud scio an par principibus esse potuisset, Cic. Brut. 151. → peut-être aurait-il pu être au même rang que les princes (de l'éloquence). - mea sententia haud scio an nulla vita beatior possit esse. → à mon avis, peut-être qu'aucune vie ne peut être plus heureuse. - eloquentiā nescio an habuisset parem neminem, Cic. Brut. 33. → dans le domaine de l'éloquence, peut-être n'aurait-il eu personne de sa valeur. - Dans la subordonnée négative, on trouve les négations non, nemo, nullus, nihil, numquam, nusquam... b - Surtout après Cicéron, an est l'équivalent de num ou de -ne. - quaeritur an mundus providentia regatur. → on se demande si le monde est régi par la providence. [st1]3 [-] Dans une phrase avec propositions juxtaposées (parataxe): - an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi non potuerunt? Cic. Tusc. 5. → eh quoi! le Scythe Anacharsis a pu mépriser l'argent alors que les philosophes de chez nous n'en ont pas été capables? - an vero P. Scipio T. Gracchum privatus interfecit, Catilinam vero nos consules perferemus? Cic. Cat. 1. → eh quoi! Scipion, un simple particulier, a fait mettre à mort T. Gracchus, alors que nous, consuls, nous devrons toujours supporter Catilina? [st1]4 [-] Quelques tournures: - Simones an quis alius, Cic. Fin. 2. → **Simonide ou est-ce quelqu'un d'autre?** = Simonide ou quelqu'un d'autre. - an vero obliti estis? → eh quoi! avez-vous oublié?* * *ăn, adv. et conj. ou, ou bien? (interrogation double); est-ce que par hasard? est-il possible que?(en tête d'une interrogation simple); n'est-ce pas? (après une première interrogation); ou si (interrogation indirecte dans une subordonnée); eh quoi! (parataxe); ou bien (équivalent de sive). [st1]1 [-] Dans une interrogation double: Interrogation directe: ou, ou bien. - utrum vigilas an dormis? = es-tu éveillé ou dors-tu? - utrum defenditis an impugnatis plebem? Liv. 5: défendez-vous la plèbe ou la combattez-vous? - vigilasne an dormis? = es-tu éveillé ou dors-tu? - servosne ( =servusne) es an liber? Plaut. Am.: es-tu esclave ou libre? - vigilasne an non (annon)? = es-tu éveillé ou non? - album an atrum potas? bois-tu du blanc ou du rouge? Interrogation indirecte: ou si, ou. - rogavit utrum bellum an pacem eligerent.
- → il leur demanda s'ils choisissaient la guerre ou la paix. [st1]2 [-] Dans une interrogation simple: Interrogation directe: a - est-ce que par hasard? est-ce que vraiment? est-il possible que? (pour marquer un doute) - an de eorum fide dubitatis? → est-il possible que vous doutiez de leur parole? - an me taciturum tantis de rebus existimavistis? → est-il possible que vous ayez pensé que je garderais le silence sur des actions aussi graves? - an in Hispania res gestas Caesaris non audistis? → est-il possible que vous n'ayez pas entendu parler des exploits de César en Espagne? - an me falsum credis? → est-ce que par hasard tu me crois menteur? b - est-ce que... ne... pas...? n'est-ce pas...? (après une première interrogation). - quid huc venistis? an speculandi causa? → pourquoi êtes-vous venus ici? n'est-ce pas pour espionner? - cujum pecus? an Meliboei? → à qui est le troupeau? n'est-ce pas celui de Mélibée? Interrogation indirecte: a - Chez les classiques, les tournures dubito an, incertum est an, nescio an, haud scio an laissent entendre une réponse affirmative et correspondent à peut-être, peut-être bien que, je crois bien que... - haud scio (dubito) an venerit. → je ne sais pas s'il n'est pas venu, peut-être bien qu'il est venu. - haud scio an melius Ennius: " Nemo me lacrumis decoret", Cic. Sen. 73. → peut-être Ennius a-t-il dit mieux: "Que personne ne m'honnore de ses larmes!" - haud scio an par principibus esse potuisset, Cic. Brut. 151. → peut-être aurait-il pu être au même rang que les princes (de l'éloquence). - mea sententia haud scio an nulla vita beatior possit esse. → à mon avis, peut-être qu'aucune vie ne peut être plus heureuse. - eloquentiā nescio an habuisset parem neminem, Cic. Brut. 33. → dans le domaine de l'éloquence, peut-être n'aurait-il eu personne de sa valeur. - Dans la subordonnée négative, on trouve les négations non, nemo, nullus, nihil, numquam, nusquam... b - Surtout après Cicéron, an est l'équivalent de num ou de -ne. - quaeritur an mundus providentia regatur. → on se demande si le monde est régi par la providence. [st1]3 [-] Dans une phrase avec propositions juxtaposées (parataxe): - an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi non potuerunt? Cic. Tusc. 5. → eh quoi! le Scythe Anacharsis a pu mépriser l'argent alors que les philosophes de chez nous n'en ont pas été capables? - an vero P. Scipio T. Gracchum privatus interfecit, Catilinam vero nos consules perferemus? Cic. Cat. 1. → eh quoi! Scipion, un simple particulier, a fait mettre à mort T. Gracchus, alors que nous, consuls, nous devrons toujours supporter Catilina? [st1]4 [-] Quelques tournures: - Simones an quis alius, Cic. Fin. 2. → **Simonide ou est-ce quelqu'un d'autre?** = Simonide ou quelqu'un d'autre. - an vero obliti estis? → eh quoi! avez-vous oublié?* * *An, Aduerbium est interrogatiuum. Terent. An ego toties de eadem re audiam? Orray je tant de fois, etc.\Obsecro an is est? Terent. Est ce cestuy là?\An, Dubitandi. Terent. Haud scio an illam nunc misere amat. Je ne scay si, etc.\Vide vtrum vis, argentum accipere, an causam meditari tuam. Terent. Prendre argent, ou, etc.\An tu Narbonae in mensas hospitum quum vomeres, Dolabella pro te in Hispania dimicaret? Cic. Quoy? qu'il bataillast pour toy ce pendant que, etc.\An ille tempus aut in poetis euoluendis consumeret, etc. Cic. Consumeroit il son temps, ou Vouldrois tu qu'il consumast son temps, etc.\Errauit, an potius insaniuit Apronius? Cic. A il failli, ou plus tost faict comme un insensé?\Multum interest, vtrum laus imminuatur, an salus deseratur. Cic. Ou si.\An, pro Aut, interdum videtur accipi. Cic. Quam orationem in Origines suas retulit Cato, paucis ante quam mortuus est, an diebus, an mensibus? Ou jours, ou mois? Figura est qua vtimur, quum ex duabus rebus vtra sit, incerti sumus.\Anne est intus? Terent. Est il ciens? ou N'est il pas ciens?\Anne de nobis trahere spolia foederatis licebit, de hostibus non licebit? Cic. Sera il permis, etc.\Anne, dubitandi. Cic. Non internoscat vera illa visa sint, anne falsa. Ou faulx.\Annon hoc dixi esse futurum? Teren. Ne disoye je pas bien que cela adviendroit?\Annon, dubitandi. Plaut. Tentabam spirarent an non aurae. Ou non.\Annon, in secundo membro positum. Terent. Hoccine agis, an non? Ou non?\An nondum. Terent. Reperisti tibi quod placeat, an nondum etiam? Ou non encores? -
14 factum
1) действие, прот. dolus, consilium (1. 7 D. 48, 4 1. 53 § 2 D. 50, 16. 1. 225 eod.);praestare factum sociorum, servorum etc. (1. 22 D. 17, 2. 1. 25 § 7. 1. 31 § 15. D. 21, 1. 1. 1 § 6. D. 47, 5. 1. 25 § 1 D. 44, 7. 1. 155 pr. D. 50, 17);
2) факт, противоп. ius,- in facto potius, quam in iure consislere (1. 10 D. 4, 3): multum interest, conditio facti an iuris sit (1. 21 D. 35, 1. cf. 1. 60 pr. eod. 1. 1 § 3 D. 41, 2. cf. 1. 19 D. 4, 6);facto meo alter locupletatus (1. 6 § 11 D. 3, 5); особ. как предмет обязательства, обозн. всякое действие, не состоящее в dare (§ 7 J. 3, 15. 1. 82 D. 35, 1. 1. 6 § 7 D. 40, 7).
possessio facti est et animi (1. l § 15 D. 47, 4. cf. 1. 29. D. 41, 2. 1. 7 § 3 D. 27, 10. 1. 27 § 2 D. 2, 14. cf. 1. 38 § 6. D. 45, 1. 1. 2 § 2 D. 8, 5);
in factum agere, actio, иск, по фактическим обстоятельствам данного дела не имеющий строго определенной формулы; претор во главе формулы (вместо т. н. demonstratio) всегда упоминал об обстоятельствах, вызывавших этот иск (civilis actio, quae prae scriptis verbis rem gestam demonstrat) (1. 3 § 1 D. 4, 9. 1. 23 § 5. 1. 52 D. 6, 1. 1. 7 § 6. 1. 9 pr. 1. 11 § 8. 1. 17 pr. 1. 27 § 14. 1. 33 § 1. D. 9, 2. 1. 10 D. 9, 4. 1. 6 § 6 D. 10, 3. 1. 3 § 14. 1. 9 § 4 D. 10, 4. 1. 6 1). 18, 5. 1. 11. 14 D. 19, 5. 1. 9 D. 27, 6. 1. 63. 77. § 2 D. 31. 1. 15 § 34. 1. 10 pr. D. 42, 8. 1. 13. 25. § 1 D. 44, 7. 1. 51 § 4. 1. 53 § 20. 1. 68 § 4 D. 47, 2);
in. f. iudicium (1. 5 § 1. D. 2, 7. 1. 12 D. 19, 4);
poenalis in f. actio (1. 12 D. 2, 4. 1. 25 D. 48, 10);
in f. excipere, exceptio, praescriptio (§ 1 J. 4, 13. 1. 4 D. 7, 9 1. 20 pr. D. 11, 1. l. 27 D. 13, 5. 1. 20 D. 14, 6. l. 1 § 4 D 21, 3. 1. 44. 23. D. 44, 1. 1. 4 § 16 D. 44, 4. 1. 9 C. 4, 30);
in f. (concepta) replicatio (1. 15 pr. D. 35. 2. 1. 14 D. 46, 1. 1. 28 D. 2. 4);
quaestio facti, non iuris (1. 16 D. 1, 5. 1. 12 § 4. 1. 13 D. 20, 4. 1. 15. § 1 D. 28, 5. 1. 94 D. 45, 1);
ignorantia vel facti, vel iuris est (1. 1 pr. D. 22, 6);
error iuris - facti;
errare in iure - in facto (см. errare s. 2);
ex facto (по отношению к известному факту) quaesitum, propositum, tractatum est (1. 11 § 2 D. 4, 4 1. 52 pr. D. 15. 1. 1. 35 pr. D. 28, 5. 1. 43 pr. D. 28, 6. 1. 39 § 6 D. 30. 1. 17 pr. D. 36, 1. 1. 5 § 1 D. 44, 3);
ex. f. consultus (l. 4 § 3. D. 2, 14. 1. 3 § 1 D. 4, 4. 1. 52 § 7. D. 17, 2).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > factum
-
15 nec or neque
nec or neque (in nec the negation is more prominent, in neque the connective), adv. and conj. [1 ne+que]. I. Without a correl. particle, and not, also not, nor: quia non viderunt, nec sciunt: delubra esse in urbibus censeo, nec sequor magos, etc.—Negativing a single word: illa se negat, Neque eum aequom ait facere, T.: Et vidi et perii, nec notis ignibus arsi, O.: nec dubie ludibrio esse miserias suas, L.: nec idcirco minus: neque eo minus, L.: neque eo secius, N.—With adversative particles, nor yet, nor however, and yet not, but yet not: castra propere movit... Neque tamen Antonius procul aberat, S.: nec despero tamen: neque vero multum interest.—With enim, for... not, and in fact... not, and yet... not: neque enim erat cuiquam dubium: nec enim' licebat: Dixerat haec Tellus, neque enim tolerare potuit, etc., O.—With non (sometimes written necnon), introducing an emphatic affirmation, and assuredly, and certainly, and besides, and indeed: neque haec tu non intellegis: Tunc mihi praecipue, nec non tamen ante, placebas, O.: neque non me tamen mordet aliquid.—Poet., as a mere connective, also, besides, as well, too: Nec non et gemini custodes Praecedunt, V.—With dum (sometimes written necdum), and not yet, nor yet: si scis, neque dum Romā es profectus, scribas, etc.: necdum tamen ego Quintum conveneram.— Introducing a negative clause of purpose, result, or command, and... not: recordare enim... nec hoc pertimueris: profanum esto, neque scelus esto, L.: Transque caput iace, nec respexeris, V.: (diem) lucro Appone, nec dulcīs amores Sperne, H.: date munera templis, Nec timidā gaudete fide, O.: Nec tu mensarum morsūs horresce, V.: nec tempora perde precando, O.: nunc ut ea praetermittam, neque eos appellem, etc.: ut secundae classis vocarentur, nec umquam descenderent, L.: orare coepit, ne enuntiaret nec se proderet, N.: conspirasse, ne manūs ad os cibum ferrent, nec os acciperet datum, L.—Praegn., and not even, not even, and... too: cum praesertim nec nos temperemus imperiis, L.: ne quid praeter sonum linguae, nec eum incorruptum, retinerent, L.: equi non velocitate conspicui; sed nec docentur, etc., T.—Without connective force, not: magistratus nec oboedientem civem coërceto: alter, qui nec procul aberat, L.— II. With a correlative particle.—With neque or nec, neither... nor: nam certe neque tum peccavi, cum... neque cum, etc.: mors nec ad vivos pertineat nec ad mortuos: haec si neque ego neque tu fecimus, T.: Sed nec Brutus erit, Bruti nec avunculus usquam, Iu.: nemo umquam neque poëta neque orator fuit, qui, etc.—Followed by et or -que in an affirmative clause, on the one hand not... and on the other hand; not only not... but also: id neque amoris mediocris et ingeni summi iudico: ut neque vestitūs praeter pellīs haberent quicquam, et lavarentur in fluminibus, Cs.: ut neque bonus quisquam intereat, paucorumque poenā vos salvi esse possitis.—Preceded by et in an affirmative clause, on the one hand... on the other not, not only... but also not: ego vero et exspectabo ea quae polliceris neque exigam nisi tuo commodo: patebat via et certa neque longa. -
16 finis
fīnis, is (abl. regularly fine;I.fini,
Lucr. 1, 978;also fine,
ib. 976;and adverb. fini, ea fini, qua fini,
Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.;rarely in class. prose,
Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, horos.Lit.:B.accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc.,
Cic. Caecin. 8, 22:fere ad extremum finem provinciae Galliae,
Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6:Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses,
Sall. J. 19, 3:quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi,
as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5:quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit,
Liv. 4, 58, 1; cf.:nulla legatio ad finem praesto fuerat,
id. 38, 15, 10; 10, 35, 1:haud procul Argivorum fine positis castris,
id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.:vicini nostri hic ambigunt de finibus,
Ter. Heaut. 3, 1, 93:nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus,
Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.):in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt,
id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus... fines [p. 752] terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.:SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT,
Inscr. Orell. 3110:fines proferre, propagare,
Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22:inter eos fines, quos feci,
Liv. 1, 18, 9:atque hominum finem Gades Calpenque secutus,
Sil. 1, 141.—Transf.1.In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries:2.propere de finibus suis exercitus deducerent,
Plaut. Am. 1, 1, 60:per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt,
Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.:si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint,
id. ib. 2, 5, 3:civitatum fines incolere,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 8:ego his finibus ejectus sum, quos, etc.,
Sall. J. 14, 8:neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret,
id. ib. 79, 3:Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas,
Liv. 28, 44, 2:veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset,
where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare):II.matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc.,
Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so,fine inguinum ingrediuntur mare,
Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.):fine genūs vestem ritu succincta Dianae,
Ov. M. 10, 536:per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini,
Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.Trop., a limit, bound:B.Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere,
Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.:certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim,
id. Quint. 10, 35:finem et modum transire,
to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.:transcendere fines Juris,
Lucr. 3, 60:modum aliquem et finem orationi facere,
Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum,
Hor. S. 1, 1, 106:intra Naturae fines vivere,
id. ib. 50:(dixit) mulierem quinque pueros enixam... eumque esse finem multijugae hominum partionis,
Gell. 10, 2, 1:consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant,
term, limit, Tac. A. 1, 78:his finibus luxuriam coercere,
Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race:Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels),
Verg. A. 5, 139.—Transf., like telos.1.An end:b.in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur,
Cic. Clu. 3, 7:dicendi finem facere,
id. Sest. 65, 136; cf.:si placet, in hunc diem hactenus... finem disputandi facere,
id. Rep. 2, 44 fin.:scribendi,
id. de Or. 2, 55, 224:maledictis,
Ter. Heaut. prol. 34:injuriis,
Caes. B. G. 1, 33, 1:vitae finem afferre alicui,
Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.:quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est,
id. Rep. 6, 25:finem judiciariae controversiae constituere,
id. Verr. 2, 1, 2, § 5:oratio lecta ad eum finem, quem, etc.,
as far as, id. de Or. 1, 34, 154:ludus repertus, et longorum operum finis,
Hor. A. P. 406:imperium sine fine,
everlasting, Verg. A. 1, 279:pigetque actorum sine fine mihi,
Ov. M. 2, 387:poscens sine fine oscula,
id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that:amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere,
Cic. N. D. 2, 51, 129:mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,
id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1:piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti,
id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor:sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi),
Plaut. Trin. prol. 2.—In partic.(α).The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.):(β).comperit invidiam supremo fine domari,
i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2:nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans,
Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.:septem a Neronis fine menses sunt,
Tac. H. 1, 37:Augusti,
id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39:voluntarius,
id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:(γ).licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere,
Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and:ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia,
the chief good, id. Leg. 1, 20, 52:fines bonorum et malorum,
id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. peri telôn; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4:honorum populi finis est consulatus,
id. Planc. 25, 60:quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent,
id. Tusc. 2, 1, 3:duodecim tabulae, finis aequi juris,
Tac. A. 3, 27. —An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.):(δ).omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt,
Quint. 2, 17, 22:laudis et gloriae,
id. 8, 3, 11:domus finis est usus,
Cic. Off. 1, 39, 138:officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione,
id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6:quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice,
id. ib. 38:volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc.,
Cic. Off. 1, 16, 52:ad finem vitae,
Quint. 2, 17, 41:medicinae,
id. ib. 25; 2, 21, 3.—An intention, design, end in view (very rare; cf. g supra):2.quod ad eum finem memoravimus, ut, etc.,
Tac. A. 14, 64.—In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.):3.dicuntur argumenta ex finitione seu fine,
Quint. 5, 10, 54:est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi,
id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr. — -
17 numerus
I.Lit.A.In gen.:B.illi octo cursus septem efficiunt distinctos intervallis sonos: qui numerus rerum omnium fere nodus est,
Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. Macr. Somn. Scip. 1, 6:duo hi numeri,
Cic. Rep. 6, 12, 12:consummare perfectissimum numerum, quem novem novies multiplicata componunt,
Sen. Ep. 58:numerumque referri Jussit,
that their number should be counted, Verg. E. 6, 85; cf.: numerus argenteorum facilior usui est, the counting, reckoning. Tac. G. 5 fin.: sed neque quam multae species, nec nomina quae sint Est numerus;neque enim numero conprendere refert,
cannot be counted, Verg. G. 2, 104:eorumque nummorum vis et potestas non in numero erat, sed in pondere,
Gai. Inst. 1, 122.—In partic.1.A certain collective quantity, a body, number of persons or things: tunc deinceps proximi cujusque collegii... in sortem coicerentur, quoad is numerus effectus esset, quem ad numerum in provincias mitti oporteret, S. C. ap. Cic. Fam. 8, 8, 8:2.haec in Aeduorum finibus recensebantur numerusque inibatur,
Caes. B. G. 7, 76; Liv. 38, 22:eum clavum, quia rarae per ea tempora litterae erant, notam numeri annorum fuisse ferunt,
Liv. 7, 3:Pompilius ad pristinum numerum duo augures addidit,
Cic. Rep. 2, 14, 26:haec enim sunt tria numero,
in number, altogether, id. de Or. 2, 28, 121:classis mille numero navium,
id. Verr. 2, 1, 18, § 48:oppida sua omnia, numero ad duodecim, incendunt,
Caes. B. G. 1, 5:ad duorum milium numero ex Pompeianis cecidisse reperiebamus,
id. B. C. 3, 53: reliqui omnes, numero quadraginta, interfecti, Sall [p. 1226] J. 53, 4; cf. id. ib. 93, 8:cum magnus piratarum numerus deesset,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:ad eorum numerum,
to the full number of them, id. ib. 2, 5, 28, § 73; id. Q. Fr. 2, 13; Caes. B. G. 5, 20:si naves suum numerum haberent,
Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133:supra numerum,
superfluous, Suet. Ner. 15; id. Claud. 25:magnus numerus frumenti,
a great quantity, Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176; cf. id. Planc. 26, 64; Caes. B. C. 2, 18:vini,
Cic. Phil. 2, 28, 66; so without an adj., like the Engl. number, for a great number:est (in eādem provinciā) numerus civium Romanorum atque hominum honestissimorum,
id. Font. 5, 13 (1, 3):plures numero tuti,
Tac. A. 14, 49 fin.:sed illos Defendit numerus,
Juv. 2, 46; cf. Verg. E. 7, 52:latet in numero virtus,
Sil. 1, 323.—In plur.: numeri, the mathematics, astronomy:3.ut a sacerdotibus barbaris numeros et caelestia acciperet,
Cic. Fin. 5, 29, 87:Thales hoc etiam numeris inquirit et astris,
Sid. 15, 79:numerisque sequentibus astra,
Stat. Th. 4, 411. —Rarely in sing., Claud. Cons. Mall. 130.—In milit. lang., a division of the army, a troop, band (post-Aug.):4.sparsi per provinciam numeri,
Tac. Agr. 18; cf.:plena urbs exercitu insolito: multi ad hoc numeri e Germaniā ac Britanniā,
id. H. 1, 6:nondum distributi in numeros erant,
Plin. Ep. 10, 29 (38), 2:revocare ad officium numeros,
Suet. Vesp. 6:militares numeri,
cohorts, Amm. 14, 7, 19:in numeris esse,
to be enrolled, Dig. 29, 1, 43; cf. ib. 29, 1, 38; Claud. Epith. Pall. et Celer. 86; Inscr. Grut. 1096. —Like the Gr. arithmos, a mere number, opp. to quality, worth:5.nos numerus sumus et fruges consumere nati,
we are mere numbers, ciphers, Hor. Ep. 1, 2, 27; cf. Juv. 2, 46 supra.—In gram., a number (singular, plural, dual), Varr. L. L. 9, § 65 sq. Müll.; Quint. 1, 4, 27; 1, 5, 42; 47; 1, 6, 25 et saep. —C.Transf., poet., dice (marked with numbers):II.seu ludet numerosque manu jactabit eburnos,
Ov. A. A. 2, 203:et modo tres jactet numeros,
id. ib. 3, 355; cf. Suet. Tib. 14, 2.—Trop., number, rank, place, position, estimation, relation, class, category (cf.:B.nomen, locus, in loco, in vicem): me adscribe talem (i. e. talium) in numerum,
Cic. Phil. 2, 13, 33:in illo antiquorum hominum numero reponi,
id. Verr. 2, 3, 90, § 210:in deorum numero haberi,
id. N. D. 3, 19, 48:reponere,
id. ib. 3, 3, 21:referre,
id. ib. 3, 1, 12:numero beatorum aliquem eximere,
Hor. C, 2, 2, 18:si quo in numero illud, quod per similitudinem affertur, et quo in loco illud, cujus causā affertur, haberi conveniat, ostendetur,
Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Verr. 2, 2, 54, § 134:ex hoc numero hunc esse,
id. Arch. 7, 16:parentis numero alicui esse,
id. Div. in Caecil. 19, 61 sq.:in hostium numero habere aliquem,
Caes. B. G. 1, 28:ducere in numero hostium,
id. ib. 6, 32:hujus originis apud veteres numerus erat exilis,
Amm. 23, 6, 35: in numero esse, to be of the number of, to be reckoned among, to be any thing, Lucr. 5, 180:Q. Aelius Tubero fuit illo tempore nullo in oratorum numero,
Cic. Brut. 31, 117:sine actione summus orator esse in numero nullo potest,
id. de Or. 3, 56, 213:quo sunt in numero Curiosolites, etc.,
Caes. B. G. 7, 75, 4; 3, 7, 2; Nep. Att. 1, 4:quo in numero ego sum,
Cic. Fam. 13, 23, 1; Caes. B. C. 2, 44, 3; 3, 53, 2:qui in eo numero fuisset,
Cic. Phil. 2, 11, 25; id. Fl. 4, 9; id. Fam. 7, 6, 1:quo in numero hi quoque fuerunt,
Liv. 39, 36 fin. — Without in:ut civium numero simus,
Liv. 4, 4, 12; 7, 30, 19; 30, 42, 9; 4, 56, 11;36, 35, 9: aliquem hostium numero habere,
Caes. B. G. 6, 6, 3; id. B. C. 3, 82, 3; id. B. G. 6, 21, 2:qui hostium numero non sunt,
Cic. Phil. 13, 5, 11; id. Brut. 20, 78:aliquo numero esse,
to be of some repute, id. Fam. 1, 10; Caes. B. G. 6, 13, 1; cf. Cic. Or. 62, 208; id. de Or. 3, 9, 33:Bambalio quidam, homo nullo numero,
of no account, Cic. Phil. 3, 6, 16:numerum aliquem obtinere,
id. Brut. 47, 175.—A part of a whole, member, category:C.omnes numeros virtutis continet,
Cic. Fin. 3, 7, 24:varium et elegans omni fere numero poëma,
id. Ac. 1, 3, 9:mundus perfectus expletusque omnibus suis numeris atque partibus,
id. N. D. 2, 13, 37:animalia imperfecta suisque Trunca vident numeris,
Ov. M. 1, 427; 7, 126:quid omnibus numeris praestantius?
Quint. 10, 1, 91:liber numeris omnibus absolutus,
Plin. Ep. 9, 38; cf. of the days of the month: luna alternis mensibus XXX. implebit numeros, alternis vero detrahet singulos, Plin. 18, 32, 75, § 325.—Hence, omnium numerorum esse, to be complete, perfect, Petr. 68:puer omnium numerūm,
id. ib. 63. And, on the contrary:deesse numeris suis,
to be deficient, Ov. Am. 3, 8, 11.—Order:D.quaecumque in foliis descripsit carmina virgo, Digerit in numerum,
Verg. A. 3, 446.—An office, duty, part:E.ad numeros exige quidque suos,
Ov. R. Am. 372:Veneri numeros eripere suos,
id. H. 4, 88; id. Am. 3, 7, 18; cf. id. ib. 3, 7, 26:verae numeros modosque ediscere vitae,
Hor. Ep. 2, 2, 143.—Musical measure, time, rhythm, harmony, numbers:2.in numerum exsultant,
Lucr. 2, 631:in musicis numeri, et voces et modi, etc.,
Cic. de Or. 1, 42, 187; Quint. 9, 4, 126:histrio si paulum se movet extra numerum,
Cic. Par. 3, 2, 26; Quint. 12, 2, 12:sit igitur hoc cognitum, in solutis etiam verbis inesse numeros,
Cic. Or. 56, 190:Isocrates verbis solutis numeros primus adjunxit,
id. ib. 52, 174:in solutā oratione... modum tamen et numerum quendam oportere servari,
id. Brut. 8, 32:multum interest, utrum numerosa sit, id est similis numerorum, an plane e numeris constet oratio,
id. Or. 65, 220:redigere omnes fere in quadrum numerumque sententias,
id. ib. 61, 208.—Hence, quamvis nil extra numerum fecisse modumque Curas, nothing out of measure, improper, Hor. Ep. 1, 18, 59.—A measure, number, in poetry:3.nam cum sint numeri plures, iambum et trochaeum frequentem segregat ab oratore Aristoteles,
Cic. de Or. 3, 47, 182; id. Or. 64, 215:numeris nectere verba,
Ov. P. 4, 2, 30; 4, 2, 5:numeros memini, si verba tenerem,
i. e. the tune, Verg. E. 9, 45:numerisque fertur Lege solutis,
Hor. C. 4, 2, 11.—A verse, in gen. ( poet.):A.arma gravi numero violentaque bella parabam Edere,
i. e. verses in heroic metre, Ov. Am. 1, 1, 1:impares,
i. e. elegiac verses, id. ib. 3, 1, 37.—Hence, nŭmĕrō (abl.), adverb., lit., measured according to number or time, i. e. precisely, exactly, just (only ante-class.; freq. in Plautus; not found in Ter. or Lucr.).Just, precisely, at the right time, on the instant: numero mihi in mentem fuit. Plaut. Am. 1, 1, 25: neminem vidi, qui numero sciret, quod scitu est opus, Naev. ap. Fest. p. 170 Müll.—B.Quickly, rapidly, soon:2.numero significat cito,
Non. 352, 16 sq.:(apes) si quando displicatae sunt, cymbalis et plausibus numero reducunt in locum unum,
Varr. R. R. 3, 16, 7. —With nimis: perfalsum et abs te creditum numero nimis, too quickly, too soon, Afran. ap. Paul. ex Fest. p. 170 Müll.: numquam nimis numero quemquam vidi facere, quam facto est opus, Turp. ap. Non. 352, 20.—In a bad sense, too quickly, too hastily, too soon:Menaechme, numero huc advenis ad prandium: Nunc opsonatu redeo,
Plaut. Men. 2, 2, 13:numero dicis,
id. Cas. 3, 5, 28; id. Mil. 5, 1, 6:o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui, hinc exemplum ut pingeretis?
why have you died too soon? id. Poen. 5, 4, 102; Afran. ap. Non. 352, 26; id. ap. Paul. ex Fest. l. l. -
18 valetudo
vălētūdo ( vălītūdo), ĭnis, f. [valeo], habit, state, or condition of body, state of health, health, whether good or bad.I.Lit.A.In gen.:B.optimā valetudine uti,
Caes. B. C. 3, 49:valetudine minus commodā uti,
id. ib. 3, 62:integra,
Cic. Fin. 2, 20, 47:bona,
Lucr. 3, 102; Cic. Lael. 6, 20; Quint. 10, 3, 26; Cato, R. R. 141, 3:melior,
Plin. 23, 7, 63, § 120:commodior,
Quint. 6, 3, 77:incommoda,
Cic. Att. 5, 8, 1:infirma atque etiam aegra,
id. Brut. 48, 180:quam tenui aut nullā potius valetudine,
id. Sen. 11, 35:adversa,
Just. 41, 6:dura,
Hor. S. 2, 2, 88:confirmata,
Cic. Att. 10, 17, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46; id. de Or. 1, 62, 265:ut valetudini tuae diligentissime servias,
id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:multum interest inter vires et bonam valetudinem,
Sen. Q. N. 1, praef. 6.— Plur.: sic caecitas ferri facile possit, si non desint subsidia valetudinum, of different states of health, i. e. whatever they may be, Cic. Tusc. 5, 39, 113.—In partic.1.A good state or condition, soundness of body, good health, healthfulness (syn.:2.salus, sanitas): valetudo decrescit, adcrescit labor,
Plaut. Curc. 2, 1, 4:valetudo (opportuna est), ut dolore careas et muneribus fungare corporis,
Cic. Lael. 6, 22:cui Gratia, fama, valetudo contingat abunde,
Hor. Ep. 1, 4, 10:valetudo sustentatur notitiā sui corporis et observatione, quae res aut prodesse soleant aut obesse,
Cic. Off. 2, 24, 86:melior fio valetudine, quam intermissis exercitationibus amiseram,
id. Fam. 9, 18, 3:id pecus valetudinis tutissimae est,
Col. 7, 22:hoc cibo... firmitatem valetudinis custodiri,
Plin. 20, 5, 20, § 42; cf.:Quaque valetudo constat, nunc libera morbis, Nunc oppressa,
Manil. 3, 140; cf. also Cic. de Or. 1, 62, 265.—A bad state or condition, ill health, sickness, feebleness, infirmity, indisposition (syn.:II.infirmitas, imbecillitas): curatio valetudinis,
Cic. Div. 2, 59, 123:gravitas valetudinis, quā tamen jam paulum videor levari,
id. Fam. 6, 2, 1:affectus valetudine,
Caes. B. C. 1, 31:gravis auctumnus omnem exercitum valetudine tentaverat,
id. ib. 3, 2:quodam valetudinis genere tentari,
Cic. Att. 11, 23, 1:quod me propter valetudinem tuam... non vidisses,
id. Fam. 4, 1, 1:quod his Nonis in collegio nostro non affuisses, valetudinem causam, non maestitiam fuisse,
id. Lael. 2, 8:excusatione te uti valetudinis,
id. Pis. 6, 13:quibus (latere, voce) fractis aut imminutis aetate seu valetudine,
Quint. 12, 11, 2:medicus quid in quoque valetudinis genere faciendum sit, docebit,
id. 7, 10, 10:Blaesus novissimā valetudine conflictabatur,
Plin. Ep. 2, 20, 7:major, i. e. morbus comitialis,
Just. 13, 2:oculorum,
Cic. Fam. 14, 4, 6:calculorum,
Plin. 21, 27, 100, § 173.— Plur.:medicus regere valetudines principis solitus,
Tac. A. 6, 50:valetudinibus fessi,
id. H. 3, 2:quod ad febrium valitudines attinet,
Plin. 23, 1, 24, § 48:graves et periculosas valetudines experiri,
Suet. Aug. 81; id. Tib. 11; Vitr. 1, 4.—Trop. (rare but class.), of the mind, health, soundness, sanity:B.ii sunt constituti quasi malā valetudine animi, sanabiles tamen,
Cic. Tusc. 4, 37, 80:roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; cf.:valetudo ei neque corporis neque animi constitit,
unsound state of mind, mental infirmity, Suet. Calig. 50.—Rarely without animi:qui valetudinis vitio furerent et melancholici dicerentur,
Cic. Div. 1, 38, 81.—Of style:III.quos (Lysiae studiosi), valetudo modo bona sit, tenuitas ipsa delectat,
Cic. Brut. 16, 64. —Personified: Valetudo, Health, as a divinity, Mart. Cap. 1, § 55. -
19 valitudo
vălētūdo ( vălītūdo), ĭnis, f. [valeo], habit, state, or condition of body, state of health, health, whether good or bad.I.Lit.A.In gen.:B.optimā valetudine uti,
Caes. B. C. 3, 49:valetudine minus commodā uti,
id. ib. 3, 62:integra,
Cic. Fin. 2, 20, 47:bona,
Lucr. 3, 102; Cic. Lael. 6, 20; Quint. 10, 3, 26; Cato, R. R. 141, 3:melior,
Plin. 23, 7, 63, § 120:commodior,
Quint. 6, 3, 77:incommoda,
Cic. Att. 5, 8, 1:infirma atque etiam aegra,
id. Brut. 48, 180:quam tenui aut nullā potius valetudine,
id. Sen. 11, 35:adversa,
Just. 41, 6:dura,
Hor. S. 2, 2, 88:confirmata,
Cic. Att. 10, 17, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46; id. de Or. 1, 62, 265:ut valetudini tuae diligentissime servias,
id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:multum interest inter vires et bonam valetudinem,
Sen. Q. N. 1, praef. 6.— Plur.: sic caecitas ferri facile possit, si non desint subsidia valetudinum, of different states of health, i. e. whatever they may be, Cic. Tusc. 5, 39, 113.—In partic.1.A good state or condition, soundness of body, good health, healthfulness (syn.:2.salus, sanitas): valetudo decrescit, adcrescit labor,
Plaut. Curc. 2, 1, 4:valetudo (opportuna est), ut dolore careas et muneribus fungare corporis,
Cic. Lael. 6, 22:cui Gratia, fama, valetudo contingat abunde,
Hor. Ep. 1, 4, 10:valetudo sustentatur notitiā sui corporis et observatione, quae res aut prodesse soleant aut obesse,
Cic. Off. 2, 24, 86:melior fio valetudine, quam intermissis exercitationibus amiseram,
id. Fam. 9, 18, 3:id pecus valetudinis tutissimae est,
Col. 7, 22:hoc cibo... firmitatem valetudinis custodiri,
Plin. 20, 5, 20, § 42; cf.:Quaque valetudo constat, nunc libera morbis, Nunc oppressa,
Manil. 3, 140; cf. also Cic. de Or. 1, 62, 265.—A bad state or condition, ill health, sickness, feebleness, infirmity, indisposition (syn.:II.infirmitas, imbecillitas): curatio valetudinis,
Cic. Div. 2, 59, 123:gravitas valetudinis, quā tamen jam paulum videor levari,
id. Fam. 6, 2, 1:affectus valetudine,
Caes. B. C. 1, 31:gravis auctumnus omnem exercitum valetudine tentaverat,
id. ib. 3, 2:quodam valetudinis genere tentari,
Cic. Att. 11, 23, 1:quod me propter valetudinem tuam... non vidisses,
id. Fam. 4, 1, 1:quod his Nonis in collegio nostro non affuisses, valetudinem causam, non maestitiam fuisse,
id. Lael. 2, 8:excusatione te uti valetudinis,
id. Pis. 6, 13:quibus (latere, voce) fractis aut imminutis aetate seu valetudine,
Quint. 12, 11, 2:medicus quid in quoque valetudinis genere faciendum sit, docebit,
id. 7, 10, 10:Blaesus novissimā valetudine conflictabatur,
Plin. Ep. 2, 20, 7:major, i. e. morbus comitialis,
Just. 13, 2:oculorum,
Cic. Fam. 14, 4, 6:calculorum,
Plin. 21, 27, 100, § 173.— Plur.:medicus regere valetudines principis solitus,
Tac. A. 6, 50:valetudinibus fessi,
id. H. 3, 2:quod ad febrium valitudines attinet,
Plin. 23, 1, 24, § 48:graves et periculosas valetudines experiri,
Suet. Aug. 81; id. Tib. 11; Vitr. 1, 4.—Trop. (rare but class.), of the mind, health, soundness, sanity:B.ii sunt constituti quasi malā valetudine animi, sanabiles tamen,
Cic. Tusc. 4, 37, 80:roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; cf.:valetudo ei neque corporis neque animi constitit,
unsound state of mind, mental infirmity, Suet. Calig. 50.—Rarely without animi:qui valetudinis vitio furerent et melancholici dicerentur,
Cic. Div. 1, 38, 81.—Of style:III.quos (Lysiae studiosi), valetudo modo bona sit, tenuitas ipsa delectat,
Cic. Brut. 16, 64. —Personified: Valetudo, Health, as a divinity, Mart. Cap. 1, § 55. -
20 moltus
multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.I.Posit.A.In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):B.multi fortissimi viri,
Cic. Fam. 5, 17, 3:rationes,
id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,
Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:multae et magnae contentiones,
many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:O multas et graves offensiones,
id. Att. 11, 7, 3:multi et graves dolores,
id. Verr. 2, 5, 45, § 119:multi et varii timores,
Liv. 3, 16, 3:multae bonaeque artes animi,
Sall. J. 28, 5:multa et clara facinora,
Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:multi improbi,
Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:multi boni, docti, prudentes,
id. Fl. 4, 8:multi nobiles,
id. Planc. 20, 50:multa acerba habuit ille annus,
id. Sest. 27, 58; 66, 139:multa infanda,
Liv. 28, 12, 5:multa falsa,
id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:multa secunda proelia,
victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:multa libera capita,
freemen, id. 42, 41, 11:multae liberae civitates,
republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:multos fortes viros,
id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:multi clari viri,
noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:multi primarii viri,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:multi clarissimi viri,
Cic. Phil. 11, 10, 24:multi amplissimi viri,
id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:multi honestissimi homines,
id. Fam. 15, 15, 3:multi peritissimi homines,
id. Caecin. 24, 69:multi summi homines,
id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:multi clarissimi et sapientissimi viri,
id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:in veteribus patronis multis,
Cic. Div. in Caecil. 1, 2:multa praeterea bella gravia,
id. Agr. 2, 33, 90:multis suppliciis justis,
id. Cat. 1, 8, 20:multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,
id. Imp. Pomp. 2, 6:plurima signa pulcherrima,
id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:virtutes animi multae et magnae,
Cic. Imp. Pomp. 22, 64:causas ille multas et graves habuit,
id. Clu. 30, 82;and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,
id. Cael. 5, 12:prodigia multa, foeda,
Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:multi hominum,
Plin. 16, 25, 40, § 96:multae silvestrium arborum,
id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:nimium multa,
Cic. Fam. 4, 14, 3:nimis multa,
id. Fin. 2, 18, 57:insulae non ita multae,
not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:parum multa scire,
too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:quam minime multa vestigia servitutis,
as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:minime multi remiges,
exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,
id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,
Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,
Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,
with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:multa prece prosequi,
id. C. 4, 5, 33:multa victima,
Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:avis,
id. Am. 3, 5, 4:tabella,
Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:exstructa mensa multa carne rancida,
Cic. Pis. 27, 67:multo labore quaerere aliquid,
with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:cura,
Sall. J. 7, 4:sol,
much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:multo sanguine ea Poenis victoria stetit,
Liv. 23, 30, 2:multum sanguinem haurire,
Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:multam harenam mare evomit,
id. 4, 6, 8:arbor,
id. 7, 4, 26:silva,
id. 8, 10, 14:multae vestis injectu opprimi,
Tac. A. 6, 50:multa et lauta supellex,
Cic. Phil. 2, 27, 66:aurum,
Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:libertas,
Hor. S. 1, 4, 5:multam salutem dicere alicui,
to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:cum auro et argento multo,
Sall. J. 13, 6.—Of time:Itaque multum diei processerat,
a great part of the day, Sall. J. 51, 2:ad multum diem,
till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:multo adhuc die,
when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:multo denique die,
when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:multa nocte,
late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:multo mane,
very early, id. Att. 5, 4, 1:multa opinio, for multorum,
the general opinion, Gell. 3, 16, 1:velut multa pace,
as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:multus homo,
one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:video ego te, mulier, more multarum utier,
id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:tenuis L. Virginius unusque e multis,
Cic. Fin. 2, 20, 62:unus de multis esse,
id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:numerarer in multis,
among the herd of orators, id. ib. 97, 333:e multis una sit tibi,
no better than others, Ov. R. Am. 682:multum est,
it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:ne multa: perquiritur a coactoribus,
Cic. Clu. 64, 181:ne multis: Diogenes emitur,
id. ib. 16, 47:quid multis moror?
Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:multa reluctari,
Verg. G. 4, 301:gemens,
id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:deos testatus,
id. ib. 7, 593:invehi,
Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):haud multa moratus,
Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:in multum velociores,
by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—In partic.1.Too much, overmuch, excessive:2.supellex modica, non multa,
Nep. Att. 13, 5.—In speech, much-speaking, diffuse, prolix:3.qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,
Cic. de Or. 2, 4, 17:ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,
id. ib. 2, 87, 358:nolo in stellarum ratione multus vobis videri,
id. N. D. 2, 46, 119.—Frequent, frequently present:A.in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,
Sall. J. 96, 3:multus in eo proelio Caesar fuit,
was in many places, Flor. 4, 2, 50:hen hercle hominem multum et odiosum mihi!
troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:instare,
Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):B.salve multum, gnate mi,
Plaut. Trin. 5, 2, 56:multum vale,
farewell, id. Stich. 3, 2, 40:hominem ineptum multum et odiosum mihi,
id. Men. 2, 2, 42:opinor, Cassium uti non ita multum sorore,
not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:multum mecum municipales homines loquuntur,
often, id. Att. 8, 13, 2:non multum ille quidem nec saepe dicebat,
id. Brut. 34, 128:non multum confidere,
not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:sunt in venationibus,
often, frequently, id. ib. 4, 1:in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,
Cic. Brut. 48, 178:multum fuisse cum aliquo,
to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,
id. Fin. 5, 1, 3:gratia valere,
to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:res multum et saepe quaesita,
Cic. Leg. 3, 15, 33:longe omnes multumque superabit,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:multum et diu cogitans,
id. Div. 2, 1, 1:diu multumque scriptitare,
id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:multum loquaces,
very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:mepti labores,
very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:multum improbiores sunt quam a primo credidi,
much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:multum robustior illo,
Juv. 19, 197:majora,
Sil. 13, 708.— So with infra, post:haud multum infra viam,
Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:haud multum post mortem ejus,
Tac. A. 5, 3:ut multum,
at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).1.With comparatives and verbs which imply comparison:2.multo tanto carior,
Plaut. Bacch. 2, 3, 76:pauciores oratores,
Cic. de Or. 1, 3, 11:facilius atque expeditius iter,
Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:virtutem omnibus rebus multo anteponentes,
Cic. Fin. 4, 18, 49:multo ceteros anteibant,
Tac. H. 4, 13:multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,
Sall. J. 31, 28.—With malle:multo mavolo,
Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:meo judicio multo stare malo, quam, etc.,
Cic. Att. 12, 21, 1.—With sup. (rare but class.), by far, by much:3.quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,
Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:simulacrum multo antiquissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:maxima pars,
id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:multo id bellum maximum fuit,
Liv. 1, 11, 5:pars multo maxima,
id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:multo gratissima lux,
Hor. S. 1, 5, 39:foedissimum,
Quint. 9, 4, 72:optimum,
id. ib. 26:pulcherrimum,
id. 1, 2, 24:utilissima,
id. 2, 10, 1:maxime,
Auct. Her. 4, 44, 58:multo maxime miserabile,
Sall. C. 36, 4:multo maxime ingenio validus,
id. J. 6, 1.—With particles denoting a difference, far, greatly, very:4.multo aliter,
Ter. And. prol. 4:multo aliter ac sperabat,
far otherwise than, Nep. Ham. 2:quod non multo secus fieret, si,
not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —In specifications of time, before ante and post, long, much:5.non multo ante urbem captam,
Cic. Div. 1, 45, 101:non multo ante,
not long before, Nep. Eum. 3, 3:multo ante,
Cic. Fam. 4, 1, 1:non multo post, quam, etc.,
not long after, id. Att. 12, 49, 9:haud multo ante solis occasum,
Liv. 5, 39, 2:multo ante noctem,
id. 27, 42, 13.—Very rarely with the positive for multum:6.maligna multo,
very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—Doubled, multo multoque, with comparatives:II.multo multoque longior,
far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:multo multoque operosius est,
Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.A.In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;(β).so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!
Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:ne plus minusve loqueretur,
Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);so. non longius abesse plus minus octo milibus,
Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:speranti plures... venerunt plusve minusve duae,
Mart. 8, 71, 4:aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:tantum et plus etiam ipse mihi deberet,
Cic. Att. 7, 3, 7:vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,
and what is more, Liv. 9, 24, 8:verbane plus an sententia valere debeat,
Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:apud me argumenta plus quam testes valent,
id. Rep. 1, 38, 59:valet enim salus plus quam libido,
id. ib. 1, 40, 63.—With a partitive gen.:(γ).vultis pecuniae plus habere,
Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. Rep. 1, 4, 7; so,plus virium,
id. Leg. 1, 2, 6:plus hostium,
Liv. 2, 42:plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,
Hor. Ep. 1, 17, 51:in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,
Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:plus ingenii,
id. ib. 1, 14, 22:Albano non plus animi erat quam fidei,
as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—With quam (some examples of which have already been given above):(δ).non plus quam semel,
Cic. Off. 3, 15, 61:confiteor eos... plus quam sicarios esse,
id. Phil. 2, 13, 31:ne plus reddat quam acceperit,
id. Lael. 16, 58 et saep.:non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,
into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:plus quam decem dies abesse,
id. Phil. 2, 13, 31:nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,
with more than, Liv. 38, 38, 8.—Without quam:(ε).HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,
Liv. 24, 44:plus milies audivi,
Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 46:ferre plus dimidiati mensis cibaria,
Cic. Tusc. 2, 16, 37:non plus mille quingentos aeris,
id. Rep. 2, 22, 40:paulo plus ducentos passus a castris,
Liv. 31, 34:cum plus annum aeger fuisset,
id. 40, 2:parte plus dimidia rem auctam,
id. 29, 25.—With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:2.VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,
more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:ex his alius alio plus habet virium,
Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:alterum certe non potest, ut plus una vera sit,
Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:in columba plures videri colores, nec esse plus uno,
id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:annos sexaginta natus es Aut plus eo,
or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:plus aequo,
Cic. Lael. 16, 58:plus paulo,
Ter. Heaut. 2, 1, 8:paulo plus,
Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:plus nimio,
overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:uno plus Etruscorum cecidisse in acie,
one man more, Liv. 2, 7, 2.—In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:3.ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,
of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:ager multo pluris est,
is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:quo pluris sint nostra oliveta,
id. Rep. 3, 9, 16:pluris emere,
dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,vendere,
id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:aedificare,
Col. 1, 4, 7:pluris est oculatus testis quam auriti decem,
of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2:facio pluris omnium hominem neminem,
id. ib. 8, 2, 4:facere aliquem pluris,
make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:pluris habere,
id. Phil. 6, 4, 10:aestimare,
id. Par. 6, 2, 48:ducere,
id. Att. 7, 3, 5:putare,
id. Off. 3, 4, 18 et saep.—Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—4.Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—* 5.Like magis, with an adj.:B.plus formosus, for formosior,
Nemes. Ecl. 4, 72.—In the plur.1.Comparatively, more in number:2.omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,
Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,
Ter. Hec. 3, 1, 1:ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,
Cic. Rep. 2, 31, 55:multo plura,
many more things, Quint. 3, 6, 28.—In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;b.1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,
id. Imp. Pomp. 7, 19:quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,
Caes. B. G. 1, 18:plura castella Pompeius tentaverat,
id. B. C. 3, 52:summus dolor plures dies manere non potest,
Cic. Fin. 2, 28, 93:pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,
id. 8, 4, 27:quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,
Cic. Clu. 41, 115:eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,
id. Verr. 2, 4, 28, § 64;without verba: quid ego plura dicam?
id. de Or. 1, 5, 18:pluribus haec exsecutus sum,
Phaedr. 3, 10, 59;also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,
what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5.—Esp.: plures.(α).The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—(β).Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:(γ).quin prius Me ad plures penetravi?
Plaut. Trin. 2, 2, 14.—The greater number, the majority:III.plures nesciebant qua ex causa convenissent,
Vulg. Act. 19, 32.Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):(β).hujus sunt plurima simulacra,
Caes. B. G. 6, 17:nos plurimis ignotissimi gentibus,
Cic. Rep. 1, 17, 26:plurimae et maximae partes,
id. ib. 1, 4, 8:plurimorum seculorum memoria,
id. ib. 3, 9, 14:haec plurimis a me verbis dicta sunt,
id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:me plurima praeda onustum,
Plaut. Rud. 4, 2, 4:sermo,
Quint. 2, 2, 5:risus,
id. 6, 3, 85:res,
id. 6, 1, 51:exercitatio,
id. 8 prooem. §28: mons,
very large, Verg. A. 1, 419:cervix,
id. G. 3, 52:Aetna,
Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:medio cum plurimus orbe Sol erat,
very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:coma plurima,
very thick, id. ib. 13, 844:sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,
mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,
many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,oleaster plurimus,
Verg. G. 2, 183:qua plurima mittitur ales,
Mart. 9, 56, 1:plurima lecta rosa est,
Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):ut haberet quam plurimum,
as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:caput autem est, quam plurimum scribere,
id. de Or. 1, 33, 150:ut in quoque oratore plurimum esset,
id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,
Cic. Rep. 2, 22, 40:auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
id. ib. 2, 9, 16:si vero populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23; cf.:qui apud me dignitate plurimum possunt,
id. Rosc. Am. 1, 4:plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:ut te plurimum diligam,
id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:hoc ego utor uno omnium plurimum,
id. Fam. 11, 16, 2:quantum (al. quanto) plurimum possunt,
Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):plurimum quantum veritati nocuere,
Min. Fel. Oct. 22:gratulor,
id. ib. 40:(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,
at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,cum plurimum,
id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:(γ).artis,
Quint. 10, 5, 3:auctoritatis et ponderis,
id. 9, 4, 91:ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,
id. 10, 3, 1:virtutum,
id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—In the gen. pretii:plurimi: immo unice unum plurimi pendit,
values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:quem unum Alexander plurimi fecerat,
Nep. Eum. 2, 2:ut quisque quod plurimi est possidet,
Cic. Par. 6, 2, 48.
См. также в других словарях:
VENABULUM — hasta erat oblongior, quâ ferae incurrentes excipiebantur. Plin. l. 1. Ep. 6. Apros tres, et quidem pulcherrimos cepit, ipse? inquis, ipse, non tamen ut omnino ab inertia mea discederem. Ad retia sedebam. Erant in proximo non Venabulum aut lancea … Hofmann J. Lexicon universale
ANCAEUS — I. ANCAEUS Lycurgi et Antinoes filius, patriâ Tegeates, unus ex Argonautis. Hyginus, in Fab. Poeticis. c. 14. Orpheus in Argonaut. Αγκαῖον δ᾿ ἀν᾿ ὅμιλον ἀπ᾿ Αρκαδίης πολυμήλου Πς´μψε πατὴρ γηραιὸς ἐπί πλόον Αξείνοιο. Apollonius l. 1. Τρίτατός γε… … Hofmann J. Lexicon universale
QUALES-QUALES et compediti — infimae olim et miserrimae conditionis inter servos erant, qui nervô et compedibus vincti, villarum ac possessionum ergastulis continebantur. Supra quos adhuc erant Mediastini, sicut supra hos ordinarii servi. Quas servorum tres differentias… … Hofmann J. Lexicon universale
RESTIBILIS Ager — qui quotannis obsitus est; sicut Novalis, qui alternis quiescit, et Vervactum quoque dicitur. Varro, RR. c. 44. Multum interest, in ruditerra, an in ea seras, quae quotannis obsita sit, an in vervacto, quae interdum requiêrit. Et quidem,… … Hofmann J. Lexicon universale
RUDIS — virga rudis ac impolita, seu baculus gladiatorius, quô prima pugnae rudimenta Gladiatores olim meditabantur, unde et nomen: Certaminis enim initiô, ubi praelusuriis armis utebantur, postquam inter se Rudibus bavissent, ad decretoria deiu tela… … Hofmann J. Lexicon universale
Brian Mulroney — The Right Honourable Brian Mulroney PC, CC, GOQ 18th Prime Minister of Canada … Wikipedia
Rutland — For other uses, see Rutland (disambiguation). Coordinates: 52°39′20.00″N 0°39′30.00″W / 52.65556°N 0.65833°W / 52.65556; 0.65833 … Wikipedia
Pascal (programming language) — Pascal Paradigm(s) imperative, structured Appeared in 1970 Designed by Niklaus Wirth Typing discipline static, strong, safe … Wikipedia
Spanish Language and Literature — • As a medium of literary expression Spanish asserted itself first in the twelfth century: it had been six or seven centuries in the process of evolution out of Latin Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Spanish Language and Literature … Catholic encyclopedia
Citalopram — Systematic (IUPAC) name (RS) 1 [3 (dimethylamino)propyl] 1 (4 fluorophenyl) 1,3 dihydroisobenzofuran 5 carbonitrile Clinical data … Wikipedia
jour — Jour, m. Dies. Semble qu il vient de Diurnus, ostant la lettre d, et changeant i, voyele en i consonante. Les Hebrieux disent Iom, pour jour, dies, comme se dit aussi en aucunes provinces de ce Royaume où on dit es Joun, pour il est jour, Dies… … Thresor de la langue françoyse
